Giếng trời trong nhà ở

Giếng trời là một thuật ngữ kiến trúc – xây dựng đã trở nên rất quen thuộc không chỉ với giới chuyên môn. Giếng trời là một bộ phận thường xuyên có mặt, gắn liền với ngôi nhà phố hiện đại. Đây vốn là một giải pháp kiến trúc - kỹ thuật nhưng ở một góc độ nào đó cũng như là một tiêu chuẩn thiết kế, và cũng là... mốt trong xu hướng nhà ở tư nhân đang phát triển hiện nay.

Tin bài khác:

Tiết kiệm năng lượng cho nhà phố

Giải pháp chắn nắng và tiết kiệm năng lượng cho 'Nhà Chính Tây'

Ngôi nhà hoài niệm nơi phố cổ

Giếng trời - mới và cũ

Thực tế, trong những năm gần đây, giải pháp thiết kế giếng trời cho công trình nhà ở mới xuất hiện nhiều. Nói là “mốt” bởi giếng trời cũng được thiết kế như một trào lưu. Có những công trình trong điều kiện xây dựng không cần làm giếng trời mà vẫn có giếng trời. Sự xuất hiện giếng trời trong các ngôi nhà phố hiện đại dường như là không thể thiếu.

Vậy “giếng trời” có phải là sản phẩm của “kiến trúc hiện đại”? Nói như vậy cũng không sai, bởi nếu thử nhìn lại các ngôi nhà ở nói chung và nhà phố (nhà lô) nói riêng cách đây chừng 20 năm trở đi, rất ít, nếu không muốn nói là hầu như không thấy nhà có giếng trời. Giếng trời chỉ xuất hiện nhiều và trở nên quen thuộc trong những năm gần đây. Có lẽ, có hai lý do chính có thể lý giải cho điều này. Thứ nhất, trước kia vật liệu khá khó khăn, không đa dạng và vật liệu lợp mái trong hoặc trong suốt (cho phép ánh sáng đi qua) đảm bảo tiêu chuẩn như kính tôi, kính an toàn, kính lưới, tấm polycarbonate… không có trên thị trường nên khó/ không thể thực hiện được giải pháp giếng trời. Thứ hai là hiện nay, nhà phố vươn nhiều theo chiều cao, trên một hiện trạng đông đúc chật chội, có rất ít mặt thoáng; nên giải pháp giếng trời là cần thiết để tăng cường ánh sáng và thông thoáng.

Nhưng, giếng trời đã có từ xưa, giếng trời cũ chứ không mới! Trong những ngôi nhà phố hình ống ở trong những khu phố cổ Hà Nội, Hội An, khu Chợ Lớn Sài Gòn… giếng trời đã được ứng dụng trong thiết kế xây dựng để đảm bảo cho chiếu sáng và thông thoáng tự nhiên. Những ngôi nhà phố này có bề ngang hẹp và có chiều dài (chiều sâu) lớn - tới hàng chục mét và cũng chỉ có 1 đến 2 mặt thoáng khiêm tốn (trước và sau); trong khi đó các không gian các phòng chức năng sử dụng trải dài theo chiều sâu của nhà. Những giếng trời ở đây có thể có mái, có thể là không mái như một sân trong (đa phần là không mái), hình thức kiến trúc, vật liệu khác với nhà ở bây giờ, nhưng bản chất của giếng trời vẫn là như vậy: Một khoảng thông từ… trời xuống, để khai thác ánh sáng và thông thoáng.

Giếng trời (sân trong) trong nhà cổ 87 Mã Mây, khu phố cổ Hà Nội.

Giếng trời trong nhà cổ Phùng Hưng (Hội An - Quảng Nam), các lớp mái chồng lên nhau tạo nên khe hở để thông thoáng.

Điểm nhấn giếng trời

Giếng trời là một “bộ phận” khá quen thuộc trong ngôi nhà phố ngày nay. Giếng trời trở nên cần thiết, không thể thiếu trong điều kiện “đất chật nhà đông”, chen nhau san sát ở đô thị, và điều kiện thông thoáng của mảnh đất xây nhà là rất khó khăn. Khi bắt tay vào khảo sát thiết kế, nhìn hình đất, nhìn hiện trạng và bao cảnh, kiến trúc sư hay chủ nhà cũng có thể nhận định được ngay là nhà cần phải có giếng trời để đảm bảo cho việc thông thoáng và chiếu sáng. Tính “tham” diện tích, “tư duy mặt bằng” ít nhiều đã nhường chỗ cho vấn đề này. Nhiều người hiểu ra rằng có giếng trời sẽ được hơn rất nhiều so với việc tiết kiệm mấy mét vuông sàn sử dụng.

Giếng trời - được coi là “lỗ thở” trong ngôi nhà phố.

Giếng trời là một giải pháp kiến trúc mang tính kỹ thuật nhằm lấy sáng và thông thoáng tự nhiên, giải pháp của môi trường vi khí hậu; nhưng thực tế, giếng trời trở thành một không gian đặc biệt, một điểm nhấn của ngôi nhà. Thông thường, để khai thác tối đa hiệu quả, giếng trời thường được đặt ở khoảng giữa nhà. tại vị trí đó, có thể khai thác giếng trời tới 3 mặt (một mặt thường giáp tường biên), cho các không gian phòng ngủ, phòng vệ sinh, cầu thang, hành lang… hay các phòng chức năng khác. Vị trí trung tâm đó làm cho giếng trời hút tầm nhìn, gây ấn tượng thị giác và dễ được đầu tư, chăm chút để cho giếng trời đẹp, làm cho cả không gian lớn liền kề như phòng sinh hoạt chung, bếp… cũng đẹp hơn. Tất nhiên cũng có những ngôi nhà có hơn một giếng trời và cũng không phải ngôi nhà nào có giếng trời thì cũng nằm ở giữa nhà.

Giếng trời nằm giữa nhà có thể khai thác ba phía tiếp giáp.

Có nhiều cách làm đẹp cho giếng trời. Và có 3 nơi chính để làm đẹp cho giếng trời là: Đỉnh giếng – nơi có mái kính và hệ khung mái (kết hợp hoa sắt bảo vệ); những diện tường xuyên tầng của giếng trời, và đáy giếng. Trên đỉnh giếng có thể trang trí bằng chính hệ khung mái, hoa sắt. Những kết cấu thép này khi được ánh nắng chiếu xuống, đổ bóng lên tường rất đẹp. Nơi đây cũng có thể treo đèn hay các vật trang trí. Diện tường trong giếng trời có thể xây, ốp trang trí, treo cây xanh… kết hợp chiếu sáng. Và đáy giếng có thể là vườn cây, vườn khô, bể cảnh, bể cá… Tuy nhiên cần lưu ý làm giếng trời thì trước hết phải đảm bảo chức năng của nó, rồi mới đến việc trang trí. Nhiều người xem nơi nọ nơi kia, cứ muốn bắt chước cái giếng trời như thế, trang trí như thế, nhưng không phù hợp với kiến trúc, với sinh hoạt nhà mình và các điều kiện khác. Lại có người muốn làm giếng trời chỉ để… chơi, để “oách” cho ngôi nhà không cần thiết, khi mà thoáng sáng tự nhiên đã đủ và diện tích không dư dả.

Giếng trời có thể là điểm nhấn trong không gian nội thất với bộ phận kiến trúc kết hợp chiếu sáng.

Giếng trời cạnh cầu thang, dưới giếng trời là một vế thang khác biệt làm điểm nhấn.

Giếng trời dừng lại ở sàn lầu 1, dưới giếng trời là vườn cảnh nhỏ làm nội thất thêm sinh động và tươi mát.

Thực ra, tự thân giếng trời đã là một bộ phận, một không gian đặc biệt, cùng với ánh sáng khá mạnh từ phía trên chiếu xuống, đã trở thành điểm nhấn. Không nên trang trí, sắp đặt quá phức tạp rườm rà, làm cho rối mắt. Hãy đển giếng trời thông thoáng, nhẹ nhàng như chính vai trò của nó. Hãy hạn chế tối đa những thứ ở giếng trời có thể làm ảnh hưởng đến vai trò chiếu sáng và thông thoáng tự nhiên.