Hạnh phúc là thứ mà mọi người cố gắng tìm kiếm, nhưng nó có thể thay đổi từ người này sang người khác. Thông thường, hạnh phúc là một trạng thái cảm xúc được đặc trưng bởi cảm giác vui vẻ, hài lòng và mãn nguyện. Mặc dù hạnh phúc có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng nó thường được mô tả là liên quan đến những cảm xúc tích cực và sự hài lòng trong cuộc sống.

Bạn hiểu thế nào về hạnh phúc?

Khi hầu hết mọi người nói về ý nghĩa thực sự của hạnh phúc, có thể họ sẽ nói về cảm giác của họ trong thời điểm hiện tại hoặc đề cập đến một cảm giác tổng quát hơn về cách họ cảm nhận về cuộc sống nói chung. Bởi vì hạnh phúc có xu hướng là một thuật ngữ được định nghĩa rộng rãi như vậy, các nhà tâm lý học và các nhà khoa học xã hội khác thường sử dụng thuật ngữ “hạnh phúc chủ quan” khi họ nói về trạng thái cảm xúc này. Đúng như tên gọi, hạnh phúc chủ quan có xu hướng tập trung vào cảm xúc tổng thể của một cá nhân về cuộc sống hiện tại của họ.

Hai thành phần chính của hạnh phúc (hoặc hạnh phúc chủ quan) là:

Sự cân bằng của cảm xúc: Mọi người đều trải qua những cảm xúc và tâm trạng tích cực và tiêu cực. Hạnh phúc thường liên quan đến việc trải nghiệm nhiều cảm xúc tích cực hơn là những cảm xúc tiêu cực.

Sự hài lòng trong cuộc sống: Điều này liên quan đến mức độ hài lòng của bạn với nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống bao gồm các mối quan hệ, công việc, thành tích và những điều khác mà bạn cho là quan trọng.

Một định nghĩa khác về hạnh phúc đến từ nhà triết học cổ đại Aristotle, người cho rằng hạnh phúc là ước muốn duy nhất của con người, và tất cả những ước muốn khác của con người đều tồn tại như một cách để đạt được hạnh phúc.

Ông tin rằng có bốn cấp độ hạnh phúc: 

- Hạnh phúc từ sự hài lòng ngay lập tức.

- Từ sự so sánh và thành tích.

- Từ những đóng góp tích cực. 

- Từ việc đạt được sự viên mãn.

Dấu hiệu của hạnh phúc

Mặc dù nhận thức về hạnh phúc có thể khác nhau giữa người này với người khác, nhưng có một số dấu hiệu chính mà các nhà tâm lý học tìm kiếm khi đo lường và đánh giá hạnh phúc.

Một số dấu hiệu chính của hạnh phúc bao gồm:

- Cảm thấy như bạn đang sống cuộc đời mà bạn muốn.

- Thuận theo dòng chảy và sẵn sàng chấp nhận mọi điều khi nó đến.

- Cảm thấy rằng các điều kiện của cuộc sống của bạn là tốt.

- Tận hưởng những mối quan hệ tích cực, lành mạnh với những người khác.

- Cảm thấy rằng bạn đã hoàn thành (hoặc sẽ hoàn thành) những gì bạn muốn trong cuộc sống.

- Cảm thấy hài lòng với cuộc sống của mình.

- Cảm thấy tích cực hơn tiêu cực.

- Cởi mở với những ý tưởng và trải nghiệm mới.

- Thực hành chăm sóc bản thân và đối xử với bản thân bằng lòng tốt và lòng trắc ẩn.

- Trải nghiệm lòng biết ơn.

- Cảm thấy rằng bạn đang sống cuộc sống có ý nghĩa và mục đích.

- Muốn chia sẻ hạnh phúc và niềm vui của bạn với người khác.

Những người hạnh phúc vẫn thỉnh thoảng cảm nhận được tất cả các cung bậc cảm xúc của con người bao gồm: giận dữ, thất vọng, chán chường, cô đơn và thậm chí là buồn bã. Nhưng ngay cả khi đối mặt với sự khó chịu, họ vẫn có cảm giác lạc quan tiềm ẩn rằng mọi việc sẽ trở nên tốt đẹp hơn, rằng họ có thể đối phó với những gì đang xảy ra và rằng họ sẽ có thể cảm thấy vui vẻ trở lại.

Có nhiều cách nghĩ khác nhau về hạnh phúc. Ví dụ, nhà triết học Hy Lạp cổ đại Aristotle đã phân biệt hai loại hạnh phúc khác nhau là Hedonia và Eudaimonia.

Hedonia: Hạnh phúc Hedonia bắt nguồn từ niềm vui. Nó thường được liên kết với việc làm những gì cảm thấy tốt, chăm sóc bản thân, thực hiện mong muốn, trải nghiệm sự thích thú và cảm thấy hài lòng.

Eudaimonia: Loại hạnh phúc này bắt nguồn từ việc tìm kiếm đức hạnh và ý nghĩa. Các thành phần quan trọng của hạnh phúc Eudaimonia bao gồm cảm giác rằng cuộc sống của bạn có ý nghĩa, giá trị và mục đích. Nó liên quan nhiều hơn đến việc hoàn thành trách nhiệm, đầu tư vào các mục tiêu dài hạn, quan tâm đến phúc lợi của người khác và sống theo lý tưởng cá nhân.

Hedonia và Eudemonia ngày nay thường được biết đến nhiều hơn trong tâm lý học với tên gọi tương ứng là niềm vui và ý nghĩa. Gần đây hơn, các nhà tâm lý học đã đề xuất bổ sung thành phần thứ ba liên quan đến sự gắn kết. Đây là những cảm giác cam kết và tham gia vào các lĩnh vực khác nhau của cuộc sống. Nghiên cứu cho thấy rằng những người hạnh phúc có xu hướng xếp hạng khá cao về sự hài lòng với cuộc sống thú vị và tốt hơn mức trung bình về sự hài lòng với cuộc sống khoái lạc của họ.

Ví dụ như tình nguyện vì một lý do mà bạn tin tưởng có thể có ý nghĩa hơn là niềm vui. Mặt khác, xem chương trình truyền hình yêu thích của bạn có thể xếp hạng thấp hơn về ý nghĩa và cao hơn về niềm vui.

Một số loại hạnh phúc có thể thuộc ba loại chính này bao gồm:

- Niềm vui: Một cảm giác thường tương đối ngắn được cảm nhận trong thời điểm hiện tại.

- Phấn khích: Một cảm giác vui vẻ liên quan đến việc mong chờ điều gì đó với dự đoán tích cực.

- Lòng biết ơn: Một cảm xúc tích cực liên quan đến việc biết ơn và đánh giá cao.

- Niềm tự hào: Một cảm giác hài lòng về một cái gì đó mà bạn đã hoàn thành.

- Lạc quan: Đây là cách nhìn cuộc sống với cái nhìn tích cực, lạc quan.

- Mãn nguyện: Loại hạnh phúc này liên quan đến cảm giác hài lòng.

Làm thế nào để vun trồng hạnh phúc?

Mặc dù một số người có xu hướng hạnh phúc một cách tự nhiên, nhưng có những điều bạn có thể làm để nuôi dưỡng cảm giác hạnh phúc của mình. 

Theo đuổi mục tiêu nội tại 

Đạt được những mục tiêu mà bạn có động lực nội tại để theo đuổi, đặc biệt là những mục tiêu tập trung vào sự phát triển cá nhân và cộng đồng, có thể giúp tăng cường hạnh phúc. Nghiên cứu cho thấy rằng theo đuổi những loại mục tiêu có động cơ nội tại này có thể làm tăng hạnh phúc hơn là theo đuổi những mục tiêu bên ngoài như kiếm tiền hoặc địa vị.

Tận hưởng khoảnh khắc hiện tại

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng mọi người có xu hướng kiếm được nhiều tiền hơn, họ trở nên tập trung vào việc tích lũy nhiều thứ đến mức quên mất việc thực sự yêu thích những gì họ đang làm. Vì vậy, thay vì rơi vào cái bẫy của việc tích lũy một cách thiếu suy nghĩ có thể gây tổn hại đến hạnh phúc của chính bạn, hãy tập trung vào việc thực hành lòng biết ơn đối với những thứ bạn có và tận hưởng quá trình đó khi bạn trải qua.

Điều chỉnh lại những suy nghĩ tiêu cực

Khi bạn thấy mình bị mắc kẹt trong một viễn cảnh bi quan hoặc trải qua sự tiêu cực, hãy tìm những cách mà bạn có thể điều chỉnh lại suy nghĩ của mình theo hướng tích cực hơn. Việc điều chỉnh lại những nhận thức tiêu cực này không có nghĩa là phớt lờ điều xấu. Thay vào đó, có nghĩa là cố gắng có cái nhìn cân bằng và thực tế hơn về các sự kiện. Nó cho phép bạn chú ý đến các khuôn mẫu trong suy nghĩ của mình và sau đó thách thức những suy nghĩ tiêu cực.

Tác động của hạnh phúc

Tại sao hạnh phúc lại quan trọng như vậy? Hạnh phúc đã được chứng minh là dự đoán những kết quả tích cực trong nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống bao gồm sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất và tuổi thọ tổng thể.

Cảm xúc tích cực làm tăng sự hài lòng với cuộc sống.

Hạnh phúc giúp mọi người xây dựng các kỹ năng đối phó và nguồn cảm xúc mạnh mẽ hơn.

Cảm xúc tích cực có liên quan đến sức khỏe tốt hơn và tuổi thọ. Một nghiên cứu cho thấy những người trải qua nhiều cảm xúc tích cực hơn những cảm xúc tiêu cực có nhiều khả năng sống sót hơn trong khoảng thời gian 13 năm. 

Cảm xúc tích cực làm tăng khả năng phục hồi. Khả năng phục hồi giúp mọi người kiểm soát căng thẳng tốt hơn và phục hồi tốt hơn khi đối mặt với thất bại. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy những người hạnh phúc hơn có xu hướng có mức hormone căng thẳng cortisol thấp hơn và những lợi ích này có xu hướng tồn tại theo thời gian. 

Những người báo cáo có trạng thái hạnh phúc tích cực có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi lành mạnh như ăn trái cây và rau quả và tham gia tập thể dục thường xuyên. 

Hạnh phúc có thể giúp bạn ít bị ốm hơn. Trạng thái tinh thần hạnh phúc hơn có liên quan đến việc tăng khả năng miễn dịch. 

 Làm thế nào để trở thành một người hạnh phúc hơn?

Một số người dường như có mức độ hạnh phúc cơ bản cao hơn một cách tự nhiên. Đây là một nghiên cứu quy mô lớn với hơn 2.000 cặp song sinh cho thấy rằng khoảng 50% mức độ hài lòng trong cuộc sống là do di truyền, 10% là do các sự kiện bên ngoài và 40% là do các hoạt động cá nhân. Vì vậy, mặc dù bạn có thể không kiểm soát được “mức độ hạnh phúc cơ bản” của mình nhưng vẫn có những điều bạn có thể làm để khiến cuộc sống của mình hạnh phúc và viên mãn hơn. Ngay cả những cá nhân hạnh phúc nhất đôi khi cũng có thể cảm thấy thất vọng. Vì vậy, hạnh phúc là điều mà tất cả mọi người cần phải theo đuổi một cách có ý thức.

Nuôi dưỡng mối quan hệ mạnh mẽ

Hỗ trợ xã hội là một phần thiết yếu của hạnh phúc. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các mối quan hệ xã hội tốt đẹp là yếu tố dự báo hạnh phúc mạnh mẽ nhất. Có những kết nối tích cực và hỗ trợ với những người mà bạn quan tâm có thể tạo ra một bước đệm chống lại căng thẳng, cải thiện sức khỏe của bạn và giúp bạn trở thành một người hạnh phúc hơn.

Trong nghiên cứu Harvard về sự phát triển của người trưởng thành, một nghiên cứu theo chiều dọc xem xét những người tham gia trên 80 tuổi, họ phát hiện ra rằng các mối quan hệ và mức độ hạnh phúc của mọi người trong các mối quan hệ đó ảnh hưởng mạnh mẽ đến sức khỏe tổng thể.

Tập thể dục thường xuyên

Hãy nhớ rằng “sức khoẻ là vàng”, vì vậy tập thể dục tốt cho cả cơ thể và tâm trí của bạn. Hoạt động thể chất có liên quan đến một loạt lợi ích về thể chất và tâm lý bao gồm cải thiện tâm trạng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục thường xuyên có thể đóng vai trò ngăn ngừa các triệu chứng trầm cảm, nhưng bằng chứng cũng cho thấy rằng nó cũng có thể giúp con người hạnh phúc hơn. Trong một phân tích về nghiên cứu trước đây về mối liên hệ giữa hoạt động thể chất và hạnh phúc, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ tích cực nhất quán.

Tỏ lòng biết ơn

Trong một nghiên cứu, những người tham gia được yêu cầu làm một bài tập viết từ 10 đến 20 phút mỗi tối trước khi đi ngủ. Một số được hướng dẫn viết về những rắc rối hàng ngày, một số về các sự kiện trung lập và một số về những điều họ biết ơn. Kết quả cho thấy những người viết về lòng biết ơn đã tăng cảm xúc tích cực, tăng hạnh phúc chủ quan và cải thiện sự hài lòng trong cuộc sống. Như các tác giả của nghiên cứu gợi ý, giữ một danh sách biết ơn là một cách tương đối dễ dàng, giá cả phải chăng, đơn giản và dễ chịu để cải thiện tâm trạng của bạn. Cố gắng dành vài phút mỗi đêm để viết ra hoặc suy nghĩ về những điều trong cuộc sống mà bạn biết ơn.

Những thách thức của việc tìm kiếm hạnh phúc

Nãy giờ chúng ta có thể đã đi qua những “lý thuyết” về việc tìm kiếm hạnh phúc. Tuy nhiên, “nói dễ hơn làm”, việc thực hành lại là một câu chuyện khác và chắc chắn nó sẽ xuất hiện muôn vàn khó khăn và thách thức. Một số cần theo dõi bao gồm:

Định giá những điều sai trái

Tiền có thể không mua được hạnh phúc, nhưng có nghiên cứu cho rằng tiêu tiền vào những thứ như trải nghiệm có thể khiến bạn hạnh phúc hơn là tiêu tiền vào của cải vật chất. 

Ví dụ, một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng tiêu tiền vào những thứ giúp kéo dài thời gian chẳng hạn như tiêu tiền vào các dịch vụ tiết kiệm thời gian có thể làm tăng hạnh phúc và sự hài lòng trong cuộc sống. Thay vì đánh giá quá cao những thứ như tiền bạc, địa vị hoặc của cải vật chất, việc theo đuổi các mục tiêu mang lại nhiều thời gian rảnh rỗi hơn hoặc những trải nghiệm thú vị có thể mang lại phần thưởng hạnh phúc cao hơn.

Không tìm kiếm hỗ trợ xã hội

Hỗ trợ xã hội có nghĩa là có bạn bè và những người thân yêu mà bạn có thể tìm đến để được hỗ trợ. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng sự hỗ trợ xã hội được nhận thức đóng một vai trò quan trọng trong hạnh phúc chủ quan. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy nhận thức về hỗ trợ xã hội chịu trách nhiệm cho 43% mức độ hạnh phúc của một người. Điều quan trọng cần nhớ là khi nói đến hỗ trợ xã hội, chất lượng quan trọng hơn số lượng. Chỉ có một vài người bạn rất thân thiết và đáng tin cậy sẽ có tác động lớn hơn đến hạnh phúc tổng thể của bạn so với việc có nhiều người quen thông thường.

Nghĩ về hạnh phúc như một điểm cuối

Sẽ chẳng có thứ cảm xúc nào trên thế gian này là điểm cuối cả, trừ khi sẽ tới một lúc nào đó mà bạn rời xa thế giới này thì mới được gọi là điểm cuối, thứ sẽ kết thúc tất cả mọi thứ quanh bạn. Vì vậy hạnh phúc không phải là một mục tiêu mà bạn có thể đơn giản đạt được và hoàn thành. Đó là một sự theo đuổi liên tục đòi hỏi phải nuôi dưỡng và duy trì liên tục. Những người có xu hướng coi trọng hạnh phúc nhất cũng có xu hướng cảm thấy ít hài lòng nhất với cuộc sống của họ. Về cơ bản, hạnh phúc trở thành một mục tiêu cao cả đến mức hầu như không thể đạt được. Vậy nên đánh giá hạnh phúc có thể là tự chuốc lấy thất bại vì người ta càng coi trọng hạnh phúc thì họ càng cảm thấy thất vọng.

Lời kết

Có thể đây là một bài viết đầy tính lý thuyết. Tuy nhiên nó đã được chứng minh và áp dụng để trở thành một chương trình học trong ngành tâm lý với tên gọi là Tâm lý học tích cực (Positive Psychology), đúng như tên gọi đây là một môn học chuyên nghiên cứu về hạnh phúc của con người và cách để đạt được chúng. Mặc dù là trong xã hội hiện nay hai chữ “hạnh phúc” này dường như rất khó để có thể nhận biết được trong mỗi cá nhân chúng ta, bởi vì có thể là do cơm áo gạo tiền, trách nhiệm xã hội và gia đình hay là các mối quan hệ thường ngày đã kéo chúng ta ra khỏi những thứ được gọi là hạnh phúc do tự ta đặt ra những tiêu chuẩn cho chúng. Tuy nhiên, xin hãy nhớ rằng hạnh phúc luôn luôn ở đó, xung quanh chúng ta, chỉ đơn giản là bản thân không cảm nhận được mà thôi.