Ngày Quốc tế Gia đình 15.5 là dịp để mỗi người chúng ta lặng lại, soi chiếu vào hành trình mình đã đi qua trong vai trò làm con, và cả chặng đường phía trước với vai trò làm cha, làm mẹ. Dù thế giới thay đổi không ngừng, có một sự thật chưa bao giờ đổi thay: cách chúng ta làm cha mẹ thường bắt nguồn từ chính ký ức về những người đã nuôi dưỡng mình. Cha mẹ không chỉ cho ta sự sống, mà còn là hình mẫu đầu tiên để ta soi vào.

Cha mẹ - tấm gương đầu đời

"Cây xanh thì lá cũng xanh, 

Cha mẹ hiền lành để đức cho con"

Từ thuở lọt lòng, con trẻ đã bắt đầu học bằng cách quan sát cha mẹ: ánh nhìn trìu mến, giọng nói nhẹ nhàng hay những lần mẹ lặng thầm lau nước mắt sau cánh cửa. Tất cả những điều đó tạo nên ký ức cảm xúc - thứ mà lý trí không thể lý giải nhưng trái tim luôn ghi nhớ.

Daniel Goleman từng nói: “Cuộc sống gia đình là trường học đầu tiên của con trẻ về cảm hứng học tập.”. Đó còn là trường học đầu tiên về cách yêu thương, cách kỷ luật, cách ứng xử - tất cả đều bắt nguồn từ chính cha mẹ. Ta lớn lên với những gì được thấy, được cảm và được sống cùng họ.

Ảnh minh họa: Internet

Tôi có một người bạn từng tâm sự: mỗi khi không biết phải làm gì trước con cái, cô ấy lại tự hỏi: 'Cha mẹ mình từng làm sao nhỉ?". Đôi lần, tôi sẽ dựa vào đó và ngẫm ra cách dạy con phù hợp hơn. Đó chính là sức mạnh của việc kế thừa - không phải sao chép nguyên vẹn, mà là chọn lọc và chuyển hóa.

Chọn lọc giữa thương yêu và sai lầm
Không ai lớn lên trong một môi trường hoàn hảo. Có những điều cha mẹ làm khiến ta cảm thấy được yêu thương vô bờ bến, nhưng cũng có những khoảnh khắc khiến ta tổn thương và ghi nhớ mãi. Nhưng cũng chính vì vậy, học cách làm cha mẹ từ cha mẹ mình là một quá trình hai chiều: vừa trân trọng những điều tốt đẹp, vừa nhận diện những điều chưa phù hợp để không lặp lại.

Câu ca dao từ ngàn xưa "Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra" - tình yêu ấy là vô điều kiện, là sự hy sinh âm thầm không thể đong đếm. Như mẹ tôi, sau một ngày lao động vất vả vẫn ngồi bên giường nghe tôi kể những chuyện vụn vặt ở trường. Và rồi khi tôi trở thành mẹ, tôi cũng học cách lắng nghe con như cách mẹ từng lắng nghe tôi. Đó là sự tiếp nối tự nhiên - một di sản cảm xúc đầy ý nghĩa.

Nhưng cũng có những người lớn lên với ký ức về đòn roi, tiếng quát mắng hay sự thờ ơ. “Ba tôi rất nóng tính, có thể nổi giận chỉ vì chuyện rất nhỏ. Tôi lớn lên luôn cảm thấy bất an và mặc cảm,” một cô bạn từng chia sẻ. Từ đó, khi trở thành mẹ - bạn chọn kiên nhẫn hơn, lắng nghe nhiều hơn, yêu thương nhưng không áp đặt con.

Ảnh minh họa: Internet

"Thương con thì cho roi cho vọt, ghét con thì cho ngọt cho bùi" – câu ca dao tục ngữ này từng được hiểu theo hướng khuyến khích kỷ luật nghiêm khắc. Nhưng trong bối cảnh hiện đại, “roi vọt” không còn là hình thức thể hiện yêu thương đúng đắn. Điều cần giữ lại không phải là hình thức kỷ luật, mà là tinh thần của nó: nuôi dạy con không phải bằng chiều chuộng vô điều kiện, mà bằng sự định hướng rõ ràng và đầy tình thương.

Chuyển hóa ký ức – chữa lành quá khứ

Không ai lớn lên trong một môi trường hoàn hảo. Tình yêu của cha mẹ luôn hiện diện, nhưng đôi khi cách thể hiện lại khiến con trẻ tổn thương - không phải vì thiếu yêu thương, mà vì thiếu sự hiểu đúng. Cũng chính vì thế, học cách làm cha mẹ từ cha mẹ mình là một hành trình hai chiều: vừa gìn giữ những điều đẹp đẽ, vừa can đảm nhìn lại những điều chưa lành để không lặp lại.

Có người lớn lên trong tiếng quát mắng, những trận đòn roi, hay sự thờ ơ lạnh lẽo của người thân. Tôi từng nghe một người bạn kể: “Mẹ tôi rất nóng tính. Có thể nổi giận chỉ vì tôi làm rơi cái ly hay trả lời chậm. Tôi lớn lên luôn cảm thấy mình sai, luôn dè chừng và mặc cảm.” Nhưng cũng chính từ đó, bạn chọn một con đường khác - bạn học cách yêu con bằng sự kiên nhẫn, học cách nói lời dịu dàng ngay cả khi mệt mỏi, và trên hết, học cách tha thứ cho cha mẹ mình để không truyền tiếp nỗi đau đó cho con.

Có câu: "Thương con thì cho roi cho vọt, ghét con thì cho ngọt cho bùi" nhưng trong bối cảnh hiện đại, “roi vọt” không còn là cách thể hiện yêu thương đúng đắn. Điều cần giữ lại không phải là hình thức kỷ luật, mà là tinh thần giáo dưỡng: yêu con không phải bằng cách chiều chuộng vô điều kiện, mà bằng cách đặt ra giới hạn rõ ràng trong sự bao dung. Và như thế, quá trình học làm cha mẹ từ cha mẹ mình cũng chính là hành trình nhìn sâu vào tuổi thơ của ta - nơi chứa đựng cả tình thương lẫn tổn thương. Bởi đôi khi, để có thể yêu thương con trọn vẹn, ta cần học cách chữa lành chính mình. Nếu không nhận diện và hóa giải những vết đau cũ, chúng rất dễ trở thành “di sản vô hình” mà ta không mong muốn để lại cho con.

Ảnh minh họa: Internet

Làm cha mẹ thời đại mới – kế thừa truyền thống, học hỏi hiện đại

Trong thời đại hôm nay, việc làm cha mẹ không còn chỉ gói gọn trong những kinh nghiệm truyền lại từ ông bà, cha mẹ, mà còn đến từ sách vở, lời khuyên của chuyên gia, những khóa học về tâm lý - và cả chính những va vấp, trải nghiệm cá nhân của mỗi người. Tuy nhiên, dù thế giới thay đổi ra sao, nền tảng văn hóa truyền thống vẫn là điểm tựa quan trọng để ta giữ được những giá trị cốt lõi trong hành trình nuôi dạy con.

Ông bà ta từng dạy: "Dạy con từ thuở còn thơ, dạy vợ từ thuở bơ vơ mới về". Lời răn ấy cho thấy tầm quan trọng của việc giáo dưỡng từ sớm. Nhưng “dạy” trong thế kỷ 21 không còn mang nghĩa là ra lệnh hay áp đặt. Làm cha mẹ tích cực ngày nay không phải là người cầm gậy chỉ đường, mà là người bạn đồng hành - vừa dẫn dắt bằng tình yêu thương, vừa lắng nghe và tôn trọng. Đó là sự nuôi dạy trong thấu cảm, nơi đứa trẻ được an toàn thể hiện bản thân, được phép sai và được quyền học, được yêu và được hiểu.

Chúng ta đang sống trong một thế giới phức tạp, với vô vàn luồng thông tin, áp lực và thay đổi. Vì thế, việc làm cha mẹ cũng đòi hỏi một sự thích nghi không ngừng - phải biết dung hòa giữa kỷ luật và cảm xúc, giữa những gì cha mẹ ta từng làm và những gì ta đang học để trở thành phiên bản tốt hơn của chính họ.

Như câu tục ngữ: "Khi măng không uốn thì tre trổ vòng" - giáo dưỡng trẻ từ nhỏ vẫn là nguyên lý đúng đắn. Nhưng “uốn” ở đây không còn là cưỡng chế, mà là nghệ thuật dẫn dắt bằng sự kiên nhẫn. Là tin tưởng vào con đường phát triển riêng của mỗi đứa trẻ, là biết chờ đợi con trưởng thành theo nhịp điệu của chính nó. Bởi nếu yêu thương là bản năng, thì nuôi dạy một đứa trẻ khỏe mạnh cả thể chất lẫn tinh thần lại là một kỹ năng cần học hỏi mỗi ngày.

Và dù hành trình làm cha mẹ có thể đầy thử thách, nó cũng là nơi sâu thẳm nhất trong ta khơi dậy những tình cảm thuần khiết và thiêng liêng nhất. "Con dẫu lớn vẫn là con của mẹ, đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con". Dẫu trưởng thành, dẫu có là cha mẹ của người khác, chúng ta vẫn mãi là đứa con bé bỏng trong vòng tay mẹ cha. Tình yêu ấy không mất đi - nó chỉ chuyển hình, từ người từng được nuôi nấng thành người đang nuôi nấng.

Ảnh minh họa: Internet

Nhân Ngày Quốc tế Gia đình, hãy dừng lại một chút để nhìn lại hành trình của mình - như một người con đã từng được yêu thương, và như một người cha, người mẹ đang tiếp tục truyền lại tình thương đó theo cách riêng. Hãy trân trọng những điều cha mẹ từng làm cho ta, và cam kết sẽ trao lại cho con cái mình những gì đẹp đẽ nhất, nhân văn nhất, với sự tỉnh thức và hiểu biết sâu sắc hơn.

Suy cho cùng, "Chim trời ai dễ đếm lông, nuôi con ai dễ kể công tháng ngày". Tình yêu của cha mẹ là những hy sinh lặng lẽ, không lời, nhưng lại là gốc rễ cho mọi giá trị sống. Chính từ đó, ta học cách yêu thương, bao dung và làm người. Và như vậy, học cách làm cha mẹ từ chính cha mẹ mình là một hành trình không bao giờ kết thúc - nơi mỗi ký ức là một bài học, mỗi tổn thương có thể được chữa lành, và mỗi thế hệ đều có cơ hội để tốt đẹp hơn thế hệ trước.

Tag: