Từ vật liệu truyền thống đến vật liệu mới

Vật liệu là một trong những yếu tố then chốt tạo nên sự phong phú, đa dạng và mới mẻ cho công trình xây dựng. Vật liệu xây dựng góp phần tạo nên dáng vẻ, hình hài công trình; đáp ứng các nhu cầu công năng và thẩm mỹ. Sự phát triển của kiến trúc cũng đồng hành với sự phát triển của vật liệu xây dựng. Trong một ngôi nhà mới bây giờ, không thể không nhắc đến các vật liệu mới, bên cạnh các loại vật liệu “cũ”, vật liệu truyền thống.

Vật liệu xây dựng truyền thống là các loại vật liệu xây dựng được dùng từ xa xưa cho việc xây dựng và trang trí các công trình kiến trúc, phần lớn có nguồn gốc từ thiên nhiên như đất, đá, tre, gỗ, lá...; hoặc các loại vật liệu có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng được qua chế tác (theo phương thức tiểu thủ công nghiệp) để hình thành nên các sản phẩm như gạch nung, ngói, gốm sứ, đồ tráng men, sơn ta...

Vật liệu truyền thống vẫn được sử dụng nhiều trong các công trình truyền thống. Với kiến trúc mới, vật liệu truyền thống vẫn có mặt nhưng đã nhường chỗ nhiều cho vật liệu mới của công nghệ mới.

Vật liệu truyền thống như gạch, ngói đất nung, gỗ, lá, đá tự nhiên... vẫn được sử dụng trong một số công trình hiện đại có hơi hướng gần gũi với thiên nhiên như ở resort.

Vật liệu xây dựng mới là thành quả của khoa học kỹ thuật nói chung và ngành vật liệu xây dựng nói riêng. Về cơ bản, đây là các loại vật liệu được sản xuất, chế tác với công nghệ hiện đại, có chất lượng cao, đồng đều, mẫu mã phong phú, ứng dụng nhiều thành quả của khoa học kỹ thuật - từ công nghệ vật liệu đến dây chuyền sản xuất - để cho sản phẩm mới đáp ứng được những yêu cầu của kiến trúc hiện đại.

Vật liệu mới với sự hỗ trợ của công nghệ tạo ra nhiều mẫu mã phong phú màu sắc đa dạng, với nhiều tính năng, ưu điểm mới mà vật liệu truyền thống không có. Vật liệu xây dựng mới cũng cho phép cung ứng với khối lượng lớn. Và cuối cùng, vật liệu xây dựng mới phù hợp với kiến trúc mới, kỹ thuật thi công mới và những công nghệ mới trong công trình kiến trúc.

Từ vật liệu xây dựng truyền thống đến vật liệu mới là một chặng đường phát triển, là một tiến trình của lịch sử kiến trúc. Ngày nay, ngành sản xuất vật liệu xây dựng (mới) là một ngành công nghiệp quan trọng trong nền kinh tế đất nước.

Điểm danh một số vật liệu mới

Vật liệu mới có rất nhiều và phạm vi rất rộng trong lĩnh vực xây dưụng nói chung. Ở đây, người viết xin được điểm danh khái quát một số loại vật liệu mới sau, không hẳn trên sự phân định cũ - mới mà gắn liền với quá trình đô thị hoá và quy trình xây dựng một ngôi nhà mới (công trình dân dụng) trong điều kiện hiện tại.

- Vật liệu mô phỏng vật liệu truyền thống: Đó là các loại đá nhân tạo, gỗ nhân tạo. Đá và gỗ là hai loại vật liệu thường xuyên có mặt trong các công trình kiến trúc. Tuy nhiên, nguồn tài nguyên này không phải vô tận và đang có nguy cơ cạn kiện. Việc khai thác quá nhiều đá và gỗ tự nhiên có ảnh hưởng lớn tới môi trường một cách tiêu cực. Các loại vật liệu đá, gỗ nhân tạo đã góp phần giải quyết vấn đề nguồn vật liệu này. Đá nhân tạo có nhiều mẫu mã, màu sắc phong phú, tính đồng chất cao, kích thước chủ động; được ứng dụng trong công tác ốp lát công trình. Còn gỗ nhân tạo (hay còn gọi là gỗ công nghiệp) được ứng dụng trong việc sản xuất các chi tiết – thành phần kiến trúc và đồ nội thất - đặc biệt với quy mô lớn. Một dòng sản phẩm hẹp trong lĩnh vực gỗ nhân tạo là ván sàn cho những ưu điểm vượt trội, được ưa thích và sử dụng rộng rãi. Ván sàn công nghiệp có nhiều đặc tính gần với sàn gỗ tự nhiên mà mẫu mã phong phú, giá thành thấp hơn nhiều so với vật liệu gỗ tự nhiên.

Gỗ công nghiệp được sử dụng nhiều trong nội thất hiện đại, trong đó có tủ bếp

- Vật liệu kính: Có thể nói, kính là một sự “lên ngôi” trong dòng vật liệu mới. Thực ra, kính không phải vật liệu quá mới mẻ. Nhưng trước đó, do sự hạn chế của công nghệ nên kính chỉ góp phần khiêm tốn trong công trình kiến trúc, thường là ở những ô cửa. Ngày nay, với công nghệ mới, kính đã có những ưu điểm vượt trội để có mặt với tỷ trọng lớn trong công trình. Kính được ứng dụng làm kết cấu che chắn bên ngoài, kết cấu phân chia bên trong, kính dùng làm lan can, làm cửa, làm sàn, kính được sử dụng ốp lát... Có thể nói kính là một loại vật liệu mới song hành và tạo nên bộ mặt kiến trúc hiện đại.

Trong công trình bây giờ không thể thiếu kính, dù là công trình lớn hay nhỏ. Sự phát triển của công nghệ vật liệu kính đi cùng với các công nghệ khác, như công nghệ cửa, hệ thống phụ kiện cơ khí liên quan đến kính đã đem lại nhiều giải pháp kiến trúc – kỹ thật rất mới mẻ trong kiến trúc hiện đại.

Kính là một loại vật liệu mới không thể thiếu trong kiến trúc hiện đại.

- Vật liệu thép: Cũng như kính, thép không phải là một loại vật liệu hoàn toàn mới. Nhưng trong những năm gần đây, thép trở nên mới nhờ ứng dụng linh hoạt bởi sự đa dạng trong chủng loại sản phẩm. Ngoài thành phần cơ bản của kết cấu bê tông cốt thép, các loại thép tiền chế, thép định hình được sử dụng nhiều trong kết cấu công trình, các bộ phận chi tiết kiến trúc như mái, cầu thang..., đem lại những nét mới cho công trình kiến trúc.

Thép được ứng dụng trong nhiều bộ phận kiến trúc, điển hình là cầu thang.

- Vật liệu bao che, tấm lợp: Các loại vật liệu này ngày càng có nhiều và đa dạng về mẫu mã, màu sắc, vị trí ứng dụng. Phổ biến nhất là các loại vật liệu lợp mái. Các loại vật liệu bao che mới này có ưu điểm là nhẹ so với hệ kết cấu mái cũ như mái bê tông hay mái ngói đất nung; những tấm lợp sản xuất công nghiệp cho phép thi công nhanh, dễ sử lý trong quá trình sửa chữa, bảo dưỡng. Có thể kể tên các loại tấm lợp giả ngói, các loại tôn, tấm lợp nhựa thông minh (poly-carbonate)... Kính cũng là một loại tấm lợp mới khá phổ biến. Các loại vật liệu này cho phép đa dạng  trong giải phải kiến trúc và làm hình thức công trình phong phú hơn.

Các loại tấm lợp mái giả ngói rất phong phú

Tôn là một loại vật liệu lợp mái phổ biến

Một loại vật liệu khác cũng hiện đang được sử dụng rất nhiều là tấm thạch cao. Tấm thạch cao được ứng dụng làm trần và các vách ngăn chia, vách trang trí nội thất. Với ưu điểm là nhẹ, thi công nhanh, dễ sửa chữa và phá dỡ, loại vật liệu này thường xuyên có mặt trong các công trình mới hiện đại như một loại vật liệu không thể thiếu.

Vật liệu thạch cao đem lại nhiều sự mới mẻ trong trang trí nội thất.

- Vật liệu cửa: Ngoài cửa truyền thống được làm từ vật liệu gỗ, thì hiện nay có nhiều loại cửa với vật liệu mới, đem lại những hình thức kiến trúc mới và những tiện ích khác như bền chắc, chống cháy, cách âm, cách nhiệt... Có thể kể tới các loại cửa thép tiền chế, cửa nhựa lõi thép, cửa nhôm... Các loại cửa này nói chung bền vững hơn cửa gỗ nhiều trong điều kiện tự nhiên và là lựa chọn hàng đầu cho ngoại thất công trình. Ngoài ra còn có các loại cửa gỗ công nghiệp dùng trong nội thất, được sản xuất với mẫu mã đa dạng, được ứng dụng nhiều với công trình quy mô lớn như chung cư.

Cửa nhôm đã trở nên quen thuộc thay cho cửa gỗ truyền thống

- Vật liệu ốp lát: Ốp lát không phải là một công tác mới trong xây dựng và trang trí công trình kiến trúc. Các công trình kiến trúc truyền thống xưa cũng đã có ốp lát. Tuy nhiên, vật liệu ốp lát mới thì phải nói là rất nhiều. Các loại vật liệu ốp lát mới không chỉ đơn thuần là trang trí mà còn có ý nghĩa công năng rất lớn trong từng khu vực, không gian cụ thể. Dạo quan thị trường bán vật liệu xây dựng hoàn thiện thì có thể thấy vật liệu được trưng bày nhiều nhất là các loại gạch ốp lát.  Từ những loại vật liệu truyền thống được sản xuất với công nghệ mới như gạch gốm, tới các loại gạch ceramic công nghệ mới, các loại gạch giả đá với đa dạng các loại mẫu mã, kích thước, màu sắc, gạch kính mosaic... cho thấy tầm quan trọng của loại vật liệu này trong ngôi nhà mới. Ở đây, có thể thấy vai trò của khu vệ sinh trong ngôi nhà mới đã được đề cao hơn trước rất nhiều, nên gạch ốp lát đa dạng cũng là điều dễ hiểu. Gạch ốp lát cũng là loại vật liệu quan trọng để mang lại bộ mặt hoàn thiện của công trình.

Vật liệu ốp lát nói chung ngày càng được nghiên cứu để cho ra những sản phẩm hoàn thiện đáp ứng những yêu cầu khắt khe của công năng sử dụng. Nhiều công nghệ, kỹ thuật mới đã được ứng dụng như công nghệ nano cho chất lượng độ bóng cao, chống mài mòn.

Gạch mosaic thuỷ tinh - một loại vật liệu ốp lát mới 

- Vật liệu, cấu kiện xây dựng và trang trí: Đây là các loại vật liệu xây dựng không mới về hình thức, bản chất nhưng mới trong vật liệu và công nghệ sản xuất. Đáng kể nhất là các loại gạch xây không nung, ngói không nung, các loại block bê tông nhẹ sử dụng thay gạch xây. Nhóm vật liệu này góp phần đáng kể trong sự thúc đẩy phát triển kiến trúc xanh, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên đất nông nghiệp và giảm khí thải vào môi trường trong quá trình sản xuất. Hiện tại, các loại vật liệu này đang từng bước có mặt trên thị trường ở nhiều dự án lớn hơn là công trình xây dựng đơn lẻ.

Một số loại vật liệu mới, cá biệt có thể kể đến như gạch kính (glass block), cũng được sử dụng nhiều trong kiến trúc hiện đại. Loại vật liệu này có ưu điểm khai thác được ánh sáng, mà vẫn bền chắc như gạch xây thông thường. Gạch kính cũng cho một chất cảm vật liệu mới rất được ưa chuộng.

Gạch kính, một loại vật liệu mới có nhiều ưu điểm

- Vật liệu sơn và giấy dán tường: Đây là những loại vật liệu thuộc dạng trực quan nhất, vừa có vai trò công năng, vừa có vai trò trang trí, tạo hiệu ứng thẩm mỹ. Nếu như công trình trước kia chủ yếu quét vôi thì nay sơn đã thay thế. Sơn công trình rất đa dạng với nhiều dòng sản phẩm. Có thể phân làm hai loại chính là sơn ngoại thất và sơn ngoại thất với màu sắc dường như không giới hạn. Bên cạnh đó còn có một số loại sơn kỹ thuật như sơn chống thấm, sơn chống nóng, sơn kháng kiềm. Cùng với các loại vật liệu che phủ, sơn góp phần tạo dựng nên hình ảnh công trình về chất liệu bề mặt và màu sắc.

Giấy dán tường là một loại vật liệu mới hơn, được sử dụng trong nội thất. Giấy dán tường cho phép những bức tường có hình ảnh phong phú, đa dạng với hoa văn hơn là màu sơn đơn điệu. Hiện giấy dán tường là một loại vật liệu phổ biến trong những công trình tư nhân, trong những ngôi nhà mới.

Giấy dán tường được sử dụng nhiều trong trang trí nội thất

- Vật liệu kỹ thuật, thiết bị mới, công nghệ mới: Nhóm này khá nhiều và phong phú, cũng là một phạm vi rộng. Có thể lấy ví dụ như vật liệu chống thấm, vật liệu bảo ôn – cách nhiệt, vật liệu cách âm...; các loại thiết bị trong nhà như thiết bị điện - chiếu sáng, thiết bị nước - vệ sinh, máy điều hoà nhiệt độ, hệ thống báo cháy chữa cháy, hệ thống camera giám sát... Đây là những loại vật liệu, thiết bị đã không còn xa lạ trong những ngôi nhà mới, những công trình hiện đại. Cuối cùng, có thể kể thêm tới công nghệ nhà thông minh, mang lại nhiều tiện ích cho người sử dụng công trình.

Máy điều hòa nhiệt độ là thiết bị không thể thiếu trong những ngôi nhà hiện đại

- Vật liệu xanh: Ngoài những loại vật liệu xanh bảo vệ môi trường như trên đã đề cập, thì vật liệu xanh ở đây xin hiểu một cách đơn giản và nguyên thuỷ nhất – đó là cây xanh. Cây xanh vẫn được coi là một phần ngoại thất, trang trí cho công trình. Nhưng ở nhiều công trình hiện đại, dù quy mô lớn hay là một ngôi nhà ở nhỏ, cây xanh bắt đầu được xem như một loại vật liệu một cách bình đẳng như những loại vật liệu khác. Ở đó, ngoài yếu tố thẩm mỹ, cây xanh được coi là loại vật liệu chống nóng ưu việt. Đưa cây xanh vào kiến trúc là một phần của khâu thiết kế với những tính toán khoa học, không đơn thuần là việc trồng cây cho đẹp. Cây xanh được trồng trên tường, trên mái giảm bức xạ nhiệt đối với công trình, đem lại sự thông thoáng và tiết kiệm năng lượng hữu hiệu. Hiện tại, loại vật liệu đặc biệt này là xu hướng chung của toàn thế giới. Ở Việt Nam cũng đã xuất hiện nhiều công trình xanh có hiệu ứng tốt trong xã hội.

Cây xanh, có thể là một loại vật liệu hiệu quả

Mới trong nhà mới

Trong ngôi nhà mới bây giờ có rất nhiều loại vật liệu mới, kỹ thuật mới, công nghệ mới. Đó là một thực tế và là điều tất yếu. Kiến trúc hiện đại luôn đi cùng vật liệu mới. Nhưng, để có một ngôi nhà mới hoàn hảo không chỉ là việc sử dụng những vật liệu mới hay công nghệ mới.

Một ngôi nhà mới, để có chất lượng tốt, hay hơn nữa để hoàn hảo cần một thiết kế hợp lý, khoa học, cần tới vai trò của người kiến trúc sư. Việc sử dụng vật liệu mới, công nghệ mới là một vấn đề có tính chuyên môn cao, cần tới sự tính toán thấu đáo của người thiết kế, để có thể phát huy những tính năng, ưu điểm trên nhiều phương diện, để có thể kết nối hài hoà những cái mới với nhau, và cả cái cũ. Chính vì vậy, cần hiểu rằng không chỉ cứ mua sắm vật liệu mới là có một ngôi nhà mới, ngôi nhà đẹp. Một ngôi nhà mới đôi khi cũng cần cả cái cũ, và một sự kết nối hài hoà trong tổng thể.

Công trình mới với vật liệu mới, cần phải có thiết kế tốt để phát huy ưu điểm

Tag: Nhà ở kiến trúc vật liệu mới hiện đại công nghệ thiết bị