Không cần phải nói chi xa xôi, chính bản thân người viết đã từng là một người mỗi ngày uống ba ly cà phê, chưa kể những chiều cùng công ty đặt trà sữa. Việc uống cà phê hay trà sữa giống như một thói quen - mình cứ làm hằng ngày mà không thật sự suy nghĩ về nó.

Còn bạn thì sao? Có phải bạn cũng từng cầm ly trà sữa thơm mùi đường hay ngụm espresso đậm đà vào sáng sớm như một "món thuốc tinh thần"? Đối với nhiều bạn trẻ hiện nay, uống cà phê hay trà sữa không chỉ để giải khát, mà còn là một thú vui, một thói quen, thậm chí là một phần của phong cách sống. Nhưng thói quen tưởng chừng như vô hại này lại tiềm ẩn những ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý đáng lưu ý. Có lẽ bạn đã từng đọc không ít bài viết về chủ đề này, nhưng chúng thường chỉ lưu lại trong tâm trí được vài ngày rồi nhanh chóng trôi đi. Vì thế, người viết cảm thấy đây là điều nên được nhắc lại thường xuyên để bạn lưu tâm.

Vì sao thói quen này phổ biến? Phải chăng đây là một thói quen thời đại?

Trong đời sống hiện đại, nhiều bạn trẻ phải đối mặt với giờ học, deadline, công việc tăng ca - lúc nào cũng cần sự tỉnh táo. Cà phê và trà sữa chứa caffeine giúp "đánh thức" hệ thần kinh trung ương, mang lại cảm giác tỉnh táo, tập trung hơn. Nhiều người chọn nhâm nhi khi mệt mỏi, cần làm việc đêm, hoặc lúc buồn ngủ giữa giờ.

Đối với các bạn trẻ, việc uống cà phê buổi sáng hay cầm ly trà sữa khi làm việc đã trở thành một phần trong nhịp sống đô thị. Họ không chỉ uống để tỉnh táo, mà còn để gặp gỡ bạn bè, để "sống chậm", hay đơn giản là để có một bức hình đẹp đăng lên mạng xã hội. Còn như người viết - mỗi ngày phải quay cuồng với công việc và cuộc sống - một ly cà phê ngon vào đầu ngày giống như một liều "sạc pin" tinh thần, giúp phấn chấn bắt đầu một ngày làm việc mới.

Cà phê để gặp gỡ bạn bè (Ảnh: Internet)

Theo một nghiên cứu về thái độ của Gen Z đối với cà phê tại Việt Nam, uống cà phê được xem là một phần của văn hóa trẻ, mang tính "trend", "toàn cầu hóa". Gen Z không xem cà phê là thức uống để khỏe, mà là để giao tiếp, để "check-in", để thưởng thức không gian quán, và thử các hương vị mới. Nhiều bạn uống không phải vì cần tỉnh táo để làm việc hay học tập, mà đơn thuần vì thói quen - vì muốn có chút "đặc quyền" trong những giờ phút căng thẳng.

Đó là chưa kể đến các mạng xã hội như Facebook, Threads, TikTok, Instagram… Hình ảnh những ly trà sữa "xinh xắn", các quán cà phê được decor đẹp mắt đã trở thành một phần của "văn hóa hình ảnh". Một khảo sát của QMe (2023) cho thấy 84% người trẻ Việt Nam uống trà sữa ít nhất 1 lần/tuần, trong đó hơn 40% thừa nhận rằng họ chọn quán vì "không gian đẹp để chụp ảnh".

Cà phê để check-in không gian đẹp (Ảnh: Internet)

Từ một thói quen tưởng chừng như vô hại đến sự lệ thuộc tinh thần

Các chuyên gia cho biết, khi thói quen này lặp lại quá thường xuyên, nó có thể dẫn đến những hệ quả khó lường. BS.CKII Nguyễn Thị Huỳnh Mai (Sở Y tế TP.HCM) từng cảnh báo: trà sữa chứa nhiều đường, chất béo bão hòa và hương liệu tổng hợp. Nếu dùng thay nước hoặc uống hàng ngày, nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa, sỏi thận và tiểu đường là rất cao.

Trường hợp một cô gái người Đài Loan phải phẫu thuật loại bỏ hơn 300 viên sỏi thận do uống trà sữa thay nước suốt một năm, được báo chí đưa tin vào năm 2024, là lời cảnh báo nghiêm khắc dành cho những ai có thói quen uống trà sữa mỗi ngày.

Không chỉ trà sữa, cà phê nếu bị lạm dụng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo bác sĩ Lê Anh Tuấn (Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa), caffeine - chất có trong hạt cà phê - nếu tiêu thụ ở mức vừa phải sẽ giúp cải thiện sự tỉnh táo và an toàn cho sức khỏe. Tuy nhiên, nếu vượt quá ngưỡng trung bình trong thời gian dài, caffeine có thể gây đau đầu, mệt mỏi, lo âu. Khi ngừng sử dụng đột ngột có thể gây cảm giác thèm, bồn chồn, khó chịu.

Đừng nghĩ rằng trà sữa không gây "nghiện" - trong mỗi ly trà sữa có thể chứa từ 100 đến 480 mg caffeine (tùy theo kích cỡ và loại trà). Trung bình mỗi ly có khoảng 200 mg - tương đương với một ly cà phê mạnh.

Ngoài ra, việc uống cà phê hoặc trà sữa thường xuyên tuy không nhất thiết gây "nghiện" về thể chất, nhưng hoàn toàn có thể gây nghiện về tâm lý. Khi không được uống theo thói quen, nhiều bạn trẻ sẽ cảm thấy chán nản, khó chịu, tâm trạng tiêu cực.

Làm sao để "uống vui mà vẫn khỏe"?

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia: "Caffeine có thể an toàn cho hầu hết người lớn khỏe mạnh nếu tiêu thụ ở mức dưới 400 mg mỗi ngày. Lạm dụng caffeine có thể gây ra những tác dụng phụ dễ nhận biết".

Để cân bằng, các bác sĩ khuyến cáo rằng người trẻ nên thay đổi để hình thành những thói quen tích cực hơn:

• Uống nhiều nước lọc hoặc nước trái cây tươi.
• Chọn cà phê nguyên chất, hạn chế cà phê pha với nhiều đường, sữa đặc.
• Nếu đã quen uống mỗi ngày, nên giảm dần lượng caffeine thay vì ngừng đột ngột để tránh triệu chứng cai như đau đầu, mệt mỏi.
• Với trà sữa, nên chọn loại ít đường, ít đá, ít béo và hạn chế topping nhân tạo.

Một gợi ý nhỏ: thay vì uống cà phê khi mệt, bạn có thể thử ngủ trưa 15 phút, đi bộ nhẹ sau bữa ăn trưa, hoặc uống nước ấm. Những cách này giúp bạn tỉnh táo theo cách tự nhiên hơn. Từ kinh nghiệm cá nhân, người viết - từng uống ba ly cà phê mỗi ngày - đã tự đặt ra những quy tắc nhỏ để điều chỉnh: 

• Đặt "ngân sách" hàng ngày/tuần: chỉ uống tối đa một ly cà phê mạnh mỗi ngày, và một ly trà sữa ít ngọt mỗi tuần.
• Những lúc khác sẽ thay bằng nước lọc, trà thảo mộc không caffeine, nước cam, nước mía, rau má, nước dừa... vừa rẻ vừa dễ mua lại tốt cho sức khỏe.
• Uống chậm, nhấm nháp thay vì uống nhanh, giúp giảm cảm giác muốn uống thêm.
   
• Uống đủ nước mỗi ngày (ít nhất 1,5-2 lít) để tránh cảm giác khát và giảm nhu cầu tiêu thụ đồ uống khác.

Thay cà phê, trà sữa bằng trà thảo mộc, nước trái cây… tốt cho sức khỏe (Ảnh: Internet)

Thói quen uống cà phê, trà sữa ở người trẻ là một biểu hiện của xã hội hiện đại: áp lực công việc, nhu cầu kết nối, ảnh hưởng từ mạng xã hội… Nhưng nó cũng có thể là cái bẫy khiến bạn sụt giảm sức khỏe nếu không kiểm soát đúng cách.

Một ly cà phê buổi sáng có thể khơi dậy cảm hứng làm việc - miễn là bạn không cần đến ly thứ ba để tỉnh táo. Một ly trà sữa buổi chiều có thể là phần thưởng nhỏ - miễn là bạn không quên rằng nước lọc mới là thứ thức uống cần thiết nhất cho cơ thể

Khi bạn biết chọn lọc và điều chỉnh hợp lý, bạn vẫn có thể giữ được thú vui ấy mà không để nó trở thành gánh nặng cho cơ thể.

Tag: người trẻ thói quen sống cà phê coffee trà sữa sức khoẻ văn phòng