So với các loại vật liệu như gỗ, đá, đất nung (gạch, ngói), thì sắt (thép) xuất hiện trong công trình xây dựng muộn hơn rất nhiều. Cùng với việc là một thành phần vật liệu quan trọng của kết cấu bê tông cốt thép, kết cấu thép, thì sắt còn được sử dụng như một thứ vật liệu kiến trúc, tham gia ở nhiều bộ phận, chi tiết kiến trúc. Sắt đã góp phần làm đa dạng và phong phú thêm hình thức và cấu tạo kiến trúc, thậm chí đóng vai trò quan trọng trong một số trường phái kiến trúc.

Với đặc tính bền vững cơ học, chịu lực tốt; sắt được sử dụng nhiều trong các cấu kiện, bộ phận có tính chất bảo vệ an toàn cho bản thân công trình và môi trường, không gian trong công trình như chấn song (còn gọi là hoa sắt), cửa, cổng, hàng rào… Trong số đó, cửa sắt, hoa sắt là những bộ phận - cấu kiện kiến trúc quen thuộc, thường xuyên nhất, ở cả những công trình có quy mô lớn và những công trình nhỏ như nhà ở gia đình.

Hoa sắt và cửa sắt kết hợp với kính ở công trình Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Khoa học tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội)

Hoa sắt bảo vệ phần kính ở cửa gỗ - kính -  công trình Bắc Bộ Phủ, Hà Nội (nay là Nhà khách chính phủ)

Cửa sắt ngăn phần sảnh với bên ngoài ở Nhà thờ Đức Bà (TP Hồ Chí Minh), có hình thánh giá.

Trong bất kỳ xã hội nào, môi trường nào thì việc bảo vệ an toàn cho công trình và môi trường sống – làm việc cho con người trong đó cũng là cần thiết; đặc biệt là ở đô thị. Chính vì vậy cửa sắt và hoa sắt mặc nhiên trở thành bộ phận không thể thiếu trong công trình. Thực tế nhà ở đô thị ít nhiều đều có sự hiện diện của hoa sắt và cửa, cổng sắt.

Với ưu điểm là một loại vật liệu công nghiệp, có khả năng tái chế nên sắt không quá đắt; các cấu kiện cửa sắt, hoa sắt được làm từ sắt tiền chế (sắt tròn, sắt dẹp, sắt hộp…) rất thuận tiện cho gia công, lắp dựng, dễ thay thế, chỉnh sửa… nên sắt rất được ưa chuộng. Hoa sắt, cửa sắt có thể rất phong phú về màu sắc bởi… sơn.

Hoa sắt cửa sổ tại công trình biệt thự kiến trúc Pháp, Hà Nội

Hoa sắt - sắt hoa (Công trình biệt thự mới ở Hà Nội)

Hoa sắt giếng trời, hay còn gọi là hoa sắt cửa… mái

Và sắt, không chỉ là sắt; cửa sắt, hoa sắt không chỉ là những cấu kiện nặng nề, lạnh lùng để ngăn cách. Cửa sắt, hoa sắt còn tạo nên những điểm nhấn, sự duyên dáng cho công trình, làm tăng giá trị thẩm mỹ cho công trình. Cửa sắt, cổng sắt, hoa sắt thường có vị trí ở phía ngoài, dễ nhìn thấy, nên nhiều khi còn là một nơi thể hiện những thông tin của công trình, sắc thái công trình, cá tính của chủ nhân hay thể hiện cả những khát vọng hay tư tưởng văn hóa.

Cửa chính bằng sắt – kính ở công trình Nhà Chú Hỏa (nay là Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh). Phần hoa sắt trên trán cửa có hoa văn cách điệu chữ HBH (Hứa Bổn Hòa – tên chủ nhân)

Hoa văn chữ "Vạn" trên cửa sắt bởi chủ nhân là người mộ đạo Phật (công trình nhà ở gia đình, Hà Nội)

Hoa sắt cửa sổ hình chữ "Thọ" (công trình khách sạn, TP Hồ Chí Minh)

Cổng sắt với chữ "Song Hỷ" (công trình Nhà hàng,TP Huế)

Địa chỉ trên cửa sắt (công trình nhà ở tại đường Chi Lăng, TP Huế)

Cửa sắt với hình khóa sol của một nhà ở một nghệ sĩ (Hà Nội)

Nhiều kiến trúc sư coi cửa sắt, hoa sắt là một cơ hội để thể hiện sự sáng tạo (thường ít phụ thuộc vào các yếu tố khác) Nhiều thợ sắt coi việc làm cửa sắt, hoa sắt (khó, độc đáo) là cơ hội để thể hiện và khẳng định tay nghề. Cửa sắt, hoa sắt chỉ là những bộ phận của công trình kiến trúc nhưng cửa sắt, hoa sắt có thể làm cho công trình có dấu ấn riêng, phong cách riêng.

Và tất nhiên, cũng có chiều ngược lại: công trình cũng có thể xấu đi bởi… cửa sắt, hoa sắt!

Tag: Kiến trúc cửa sắt hoa sắt nghệ thuật