Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh ra đời như thế nào?

Nằm trên con đường Võ Văn Tần (quận 3 cũ, nay thuộc phường Xuân Hòa), Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh từ lâu đã trở thành một trong những điểm đến đặc biệt của thành phố. Bảo tàng được thành lập vào ngày 04.9.1975, ngay sau ngày đất nước thống nhất. Mục đích ban đầu là lưu giữ, trưng bày những tư liệu, hiện vật phản ánh hậu quả tàn khốc của chiến tranh, qua đó kêu gọi nâng cao ý thức chống chiến tranh phi nghĩa, bảo vệ hòa bình và tình đoàn kết hữu nghị giữa nhân dân các nước trên thế giới.

Ban đầu, bảo tàng mang tên "Nhà trưng bày tội ác chiến tranh xâm lược", sau nhiều lần đổi tên, đến nay chính thức là Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh. Tên gọi thay đổi, nhưng ý nghĩa vẫn vẹn nguyên: làm nhân chứng cho một giai đoạn bi thương nhưng hào hùng của dân tộc, để cũng từ đó truyền tải thông điệp "hòa bình là điều quý giá nhất" đến mọi người.

Ảnh: Team Diên Vĩ

Có gì trong bảo tàng?

Hiện nay, bảo tàng có tới hàng chục nghìn hiện vật, hình ảnh, tư liệu quý hiếm, được trưng bày trong nhiều phòng chuyên đề. Ngay từ khu vực sân ngoài, du khách dễ dàng bắt gặp các loại vũ khí hạng nặng từng được sử dụng trong chiến tranh: xe tăng, máy bay, pháo… thu hút rất nhiều sự quan tâm của khách tham quan trong nước lẫn du khách nước ngoài

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Bên trong, các phòng trưng bày được chia thành nhiều chủ đề khác nhau. Mình sẽ chia sẻ vài ấn tượng đặc biệt nhất của mình.

Phòng "Hậu quả chất độc da cam" là phòng mình quyết định sẽ chỉ lướt nhanh qua. Tuy chiến tranh đã kết thúc, nhưng những di hại của chất độc da cam vẫn tồn tại hết sức nặng nề. Nơi đây trưng bày hình ảnh, hiện vật về nỗi đau mà chất độc hóa học để lại, không chỉ với những người trực tiếp tham gia chiến đấu mà còn với nhiều thế hệ sau. Mình không chụp lại ảnh nào, vì thật sự đối với mình, nó quá buồn.

Phòng "Chế độ lao tù trong chiến tranh xâm lược Việt Nam" tái hiện chân thực các nhà tù khét tiếng - nơi những thủ đoạn tra tấn tinh vi đã được sử dụng nhằm bẻ gãy ý chí và hủy hoại thân thể tù nhân.

Phòng ảnh của các nhiếp ảnh gia quốc tế ghi lại những khoảnh khắc ám ảnh trong chiến tranh Việt Nam. Nhiều tác phẩm từng đoạt giải báo chí quốc tế, như bộ sưu tập ảnh phóng sự "Việt Nam - Chiến tranh và hoà bình" gồm 123 bức ảnh của nhà nhiếp ảnh Nhật Bản Ishikawa Bunyo. Là phóng viên của hãng Focus Studio Hongkong, ông Ishikawa Bunyo đã sống và làm việc tại Việt Nam từ năm 1965 cho đến khi chiến tranh kết thúc. Ông Ishikawa Bunyo đã từng nói: "Ở Việt Nam, thế hệ trẻ không biết gì về chiến tranh ngày càng nhiều. Tôi muốn cho họ biết chiến tranh là gì, cho họ thấy giá trị của hoà bình và hoà bình chính là niềm vui của nhân loại...".

Ảnh: Team Diên Vĩ

Phòng "Hồi niệm" (Requiem), phòng trưng bày ảnh của những nhiếp ảnh gia đã thiệt mạng trong chiến tranh Đông Dương - là nơi mình đã dừng lại lâu nhất. Những tấm ảnh ở đây có thể diễn tả bằng ba chữ ngắn gọn: đẹp và buồn.

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Không chỉ dừng ở hiện vật, bảo tàng còn xây dựng các chương trình giáo dục, các triển lãm chuyên đề lưu động và hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế, đưa câu chuyện về chiến tranh và hòa bình đến gần hơn với công chúng toàn cầu.

Vì sao nên đi bảo tàng?

Đối với khách nước ngoài, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh thường nằm trong danh sách "must-visit" khi đến TP.HCM. Họ đến để hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử từng được cả thế giới theo dõi, để thấy được sức chịu đựng và ý chí kiên cường của con người Việt Nam.

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Còn với người Việt, đặc biệt là thế hệ trẻ, việc đến bảo tàng không chỉ là tham quan, mà còn là một cơ hội học tập trực quan. Thay vì chỉ đọc những con số và dòng chữ khô khan trong sách giáo khoa, ở đây, người ta có thể nhìn tận mắt bức ảnh, sờ tận tay hiện vật, để cảm nhận được sự thật khốc liệt mà cha ông đã đi qua. Đó là một cách để bồi đắp lòng biết ơn và trân trọng hòa bình hôm nay.

Hôm mình đến có một nhóm các bạn sinh viên đến từ Đại học Tài chính - Marketing. Mình vì tò mò nên cũng nói chuyện với các bạn một chút về lí do vì sao các bạn đến tham quan bảo tàng hôm nay, thì được các bạn chia sẻ là các bạn đến để tham quan và làm bài thực tế. Lúc mình hỏi các bạn cảm nhận thế nào, các bạn cũng lặng một lúc, rồi nói với rằng "khó diễn tả, rất xúc động và rất buồn...".

Ngoài phần trưng bày thường trực, bảo tàng cũng thường xuyên tổ chức các triển lãm chuyên đề, hội thảo, các hoạt động gắn kết cộng đồng. Điều này khiến cho không gian nơi đây không chỉ dừng lại ở "trưng bày" mà còn trở thành một "trung tâm giáo dục lịch sử và nhân văn". Như hôm mình đi thì đang có hoạt động triển lãm "Ẩm thực Nam bộ thời kháng chiến", mà mình thấy là rất hay và thú vị.

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Ảnh: Team Diên Vĩ

Mình thích gì ở bảo tàng?

Điểm mạnh lớn nhất của bảo tàng chính là sự phong phú về hiện vật và tư liệu, đồng thời cách trưng bày khá trực diện, không né tránh. Chính sự "thật" này đã khiến nhiều khách tham quan xúc động. Bảo tàng cũng đã chú ý nhiều hơn đến khâu dịch thuật và thuyết minh, giúp khách quốc tế dễ dàng tiếp cận, mình thấy khách tham quan có thể thuê bộ tai nghe thuyết minh với giá 80 ngàn đồng, nhưng mình muốn tự trải nghiệm nên đã không dùng.

Tuy một số khu vực vẫn được bài trí theo cách truyền thống, nhưng bảo tàng đã bắt đầu ứng dụng công nghệ hiện đại, như thuyết minh điện tử đa ngôn ngữ hay không gian tương tác cho học sinh - sinh viên. Điều này tạo cảm giác mới mẻ và cho thấy sự đầu tư nghiêm túc. Dù một bộ phận giới trẻ chưa thực sự "mặn mà" với việc đến bảo tàng, nhưng mình tin trải nghiệm hiện tại đủ tốt để thay đổi suy nghĩ rằng đi bảo tàng là nhàm chán.

Ngoài ra, chắc mình thích nhất là khu vực cà phê bên ngoài bảo tàng. Tuy nhiên, mình thấy hơi tiếc vì bàn ghế, chỗ ngồi chưa được đầu tư nhiều, trong khi khu vực này thật sự rất đẹp và yên tĩnh. Nếu được nâng cấp, khu vực này sẽ giúp bảo tàng không chỉ là nơi để "xem" mà còn là nơi có thể "ở lại lâu hơn".

Ảnh: Team Diên Vĩ

Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh không phải là một nơi để giải trí, mà là không gian của ký ức, của những câu hỏi lặng im về chiến tranh và hòa bình. Đến đó, người ta không chỉ "nhìn" lại quá khứ, mà còn "ngẫm" về hiện tại và tương lai. Trong nhịp sống gấp gáp của thành phố, một lần bước chân vào đây cũng đủ để mỗi người chậm lại, lắng nghe và trân trọng hơn hai chữ "hòa bình".

Có thể bạn chưa biết

- Năm 2024, bảo tàng được Tripadvisor (nền tảng du lịch) bình chọn Bảo tàng đứng thứ 10 trong danh sách các điểm tham quan hấp dẫn tại Châu Á và đứng thứ 1 trong Top 10 Bảo tàng đáng tham quan tại châu Á.

- Năm 2025, bảo tàng đang xếp thứ 2 trong danh sách 434 hoạt động tham quan tại thành phố Hồ Chí Minh trên Tripadvisor.

Nguồn: Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh

Tag: bảo tàng bảo tàng chứng tích chiến tranh