“Ngày Vu Lan ta nghe giảng và đọc sách nói về ngài Mục Liên và về sự hiếu đễ. Công cha, nghĩa mẹ.bổn phận làm con. Ta lạy Phật cầu cho mẹ sống lâu. Hoặc lạy mười phương tăng chú nguyện cho mẹ được tiêu diêu nơi cực lạc, nếu mẹ đã mất. Con mà không có hiếu là con bỏ đi. Nhưng hiếu thì cũng do tình thương mà có; không có tình thương, hiếu chỉ là giả tạo, khó khăn, vụng về, cố gắng mệt nhọc. Mà có tình thương là có đủ hết rồi. Cần chi nói đến bổn phận. Thương mẹ, như vậy là đủ. Mà thương mẹ không phải là một bổn phận. Thương mẹ là một cái gì rất tự nhiên. Như khát nước thì uống".

Đó là một đoạn được trích trong đoản văn Bông hồng cài áo của Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đoạn văn nói về tình mẫu tử thiêng liêng nhưng với một ngôn ngữ vô cùng giản dị chân thật ấm áp. Sau này, đoản văn Bông hồng cài áo của Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ dành cho giới Phật tử mà bất cứ ai đọc cũng đều lay động con tim bởi câu chuyện cảm động, mộc mạc, gần gũi, rất đỗi thân thương, chân thành về mẹ của ông.

Tại Việt Nam, mùa Vu Lan được xác định là nguyên cả tháng bảy âm lịch, nhưng lễ Vu Lan được diễn ra đúng vào ngày rằm. Đặc biệt trong dịp lễ này có một nghi thức mang tên Bông hồng cài áo. Ngày lễ Vu Lan, các Phật tử lên chùa và được các sư cài lên ngực một đóa hoa hồng. Nếu ai còn mẹ, họ sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên áo, còn nếu không còn mẹ, sẽ được cài trên áo một bông hoa trắng. Bông hồng trên ngực mang ý nghĩa tưởng nhớ những bà mẹ đã khuất và vinh danh những bà mẹ còn tại thế với con cháu.

Có thể nói Bông hồng cài áo là nghi thức mang nhiều ý nghĩa đặc biệt không chỉ cho những người theo đạo Phật mà còn mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc vệ sự ân, báo hiếu của tất cả những người con dành cho bố mẹ đã sinh thành và dưỡng dục mình. Đây cũng là truyền thống đạo lý chung của người Việt Nam.

Vậy nghi thức Bông hồng cài áo ở Việt Nam ra đời từ bao giờ, ai là người đầu tiên nghĩ ra tạo cảm hứng có một nghi lễ rất đặc biệt này?

Xin trả lời ngay nghi lễ Bông hồng cài áo được ra đời vào năm 1962 tại Sài Gòn, nghi lễ đặc biệt này được khởi nguồn từ đoản văn Bông hồng cài áo của Thiền sư Thích Nhất Hạnh.

Theo như lời kể của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, năm 1962 trong thời gian ông đang nghiên cứu về khoa Tỷ Giáo Tôn Giáo tại Princeton University (Mỹ) sau đó thiền sư về nghỉ hè tại Camp Ockanickon, Medford thuộc tiểu bang New Jersey, Bông hồng cài áo được viết trong một căn lều bằng gỗ tại địa điểm này.

Trong đoản văn Bông hồng cài áo Thiền sư Thích Nhất hạnh giới thiệu tục lệ cài một bông hoa trên áo trong ngày Mother’s Day của người Nhật. Ông viết: “Người được hoa trắng sẽ thấy xót xa, nhớ thương, không quên mẹ, dù người đã khuất. Người được hoa hồng sẽ thấy sung sướng nhớ rằng mình còn mẹ, kẻo một mai người khuất núi, có khóc than cũng không còn kịp nữa. Tôi thấy cái tục lệ cài hoa đó đẹp và nghĩ rằng mình có thể bắt chước áp dụng trong ngày báo hiếu Vu Lan". Ông cho biết bông hoa mà cô sinh viên người Nhật cài cho ông trong ngày Mother’s Day ở Đông Kinh là hoa cẩm chướng, không phải hoa hồng".

Đoản văn Bông hồng cài áo đăng nguyên bài lần đầu tiên trong Tập san Liên Hoa của Giáo hội Tăng già Trung Phần, dưới tựa đề là Nhìn kỹ mẹ . Bông hồng cài áo bắt đầu có sức hút rất mạnh trong giới Phật tử trẻ ở Sài Gòn thời bấy giờ. Các Phật tử đã chép Bông hồng cài áo thành hàng trăm bản và cho phổ biến ngay trong nội bộ đoàn Phật tử. Lễ Vu Lan năm đó (1962), Đoàn sinh viên Phật tử Sài Gòn thực hiện nghi thức Bông hồng cài áo tại chùa Xá Lợi, họ mời tất cả những người dự lễ nếu còn mẹ cài một bông hoa hồng màu đỏ lên áo, những người mất mẹ cài một bông hoa hồng màu trắng trên áo. Sự kiện này được ghi nhận là nghi thức Bông hồng cài áo đầu tiên tại Việt Nam.

Trả lời phỏng vấn trên nguyệt san Giác Ngộ vào năm 2008, nói về sự ra đời của đoản văn Bông hồng cài áo, Thiền sư Thích Nhất Hạnh kể lại: “Ban ngày tôi chơi và nói chuyện với thanh thiếu niên về văn hóa Việt Nam và đi chèo thuyền trên hồ, ban đêm tôi viết văn. Tôi đã viết đoản văn Bông hồng cài trong một căn lều gỗ người trẻ dành cho tôi. Viết xong tôi gửi cho các vị đệ tử của tôi trong đoàn Sinh viên Phật tử Sài Gòn do tôi hướng dẫn. Bài này gửi qua chị Trương Thị Nhiên. Chị Nhiên và đoàn Sinh viên Phật tử đọc xong rất cảm động nên quyết định đem chia sẻ cho mọi người. Họ bàn nhau chép tay ba trăm bản làm quà tặng cho những bạn bè của họ trong các phân khoa Đại học Sài Gòn. Mỗi bản chép tay đều có gắn thêm một chiếc hoa màu hồng cho người còn mẹ hay màu trắng cho người mất mẹ, hay mất mẹ. Rằm tháng bảy năm ấy họ họp nhau lại tại chùa Xá Lợi, làm lễ Bông hồng cài áo lần đầu tiên”.

Năm 1964, nhà xuất bản Lá Bối (Sài Gòn) đã ra mắt độc giả bằng quyển Bông hồng cài áo, quyển sách được in khổ dài để có thể bỏ vào bì thư gửi tặng bạn bè trong ngày Vu Lan. Quyển sách này cũng đã được tái bản nhiều lần. Năm 1965 đoàn cải lương Thanh Nga đã dựng và trình diễn vở Bông hồng cài áo. Vở diễn đã gây xúc động mạnh trong công chúng miền Nam. Ngoài ra Bông hồng cài áo cũng được dịch ra nhiều thứ tiếng như: Anh, Pháp, Đức, Hà Lan, Trung Hoa, Nga, Thái Lan và tiếng Lào.

Vào những năm 1965-1966, nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ lấy ý tưởng về đoản văn Bông hồng cài áo của thiền sư Thích Nhất Hạnh để viết thành một ca khúc cùng tên. Từ đó, bài ca Bông hồng cài không chỉ được hát lên ở mỗi mùa lễ Vu Lan, mà còn là một trong những ca khúc cảm động, chân thành nhất về mẹ. Bông hồng cài áo cũng được nhiều thế hệ ca sĩ Việt Nam chọn để hát, trong số đó có Thái Thanh, Duy Khánh, Khánh Ly, Tuấn Ngọc, Miên Đức Thắng, Nguyễn Hưng, Cẩm Vân, Quang Linh, Bằng Kiều, Đan Trường, Mạnh Quỳnh, Long Nhật…

Chúng ta đang trải qua những ngày của mùa Vu Lan báo hiếu. Dù là người theo đạo Phật, hoặc không phải là đạo Phật, nhưng khi đọc đoản văn Bông hồng cài áo của Thiền sư Thích Nhất Hạnh và nghe những giai điệu tuyệt đẹp cũng những ca từ chứa chan tình cảm về tình mẫu tử của cố nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ chắc chắn sẽ có những cảm xúc rất đặc biệt và vô cùng thiêng liêng khi nghĩ về những đấng sinh thành. Nói như Thiền sư Thích Nhất Hạnh thì: “Đó là điệp khúc tôi muốn ca hát cho anh nghe hôm nay. Và anh hãy ca, chị hãy ca, em hãy ca cho cuộc đời đừng chìm trong vô tâm, quên lãng. Đoá hoa màu hồng tôi cài trên áo anh rồi đó. Anh hãy sung sướng đi".

Tiểu Vũ

Tag: