Rồng rắn lên mây

"Rồng rắn lên mây

Có cây núc nác

Có nhà điểm binh

Hỏi thăm thầy thuốc

Có nhà hay không?"

Có lẽ khi bài đồng dao quen thuộc này vang, lên thì biết bao ký ức tuổi thơ tươi đẹp lại ùa về trong ký ức của nhiều người. Rồng rắn lên mây là trò chơi dân gian truyền thống tập thể quen thuộc của nhiều thế hệ trẻ em Việt Nam, đặc biệt là những ai sinh ra và lớn lên ở vùng quê. Trò chơi này gắn liền với tiếng cười rộn rã, sự gắn kết bạn bè và những buổi chiều ngập nắng trên sân đất hoặc bãi cỏ.

Trò chơi không giới hạn số lượng người tham gia, càng đông càng vui. Tuy nhiên, mỗi lượt thường có từ 6 đến 12 người để dễ điều khiển.  Khi đã có đủ thành viên tham gia, một người chơi sẽ hóa thân thành "thầy thuốc", những người còn lại nối đuôi nhau làm "rồng rắn", tay người đứng sau nắm vạt áo hoặc đặt trên vai của người đứng trước. Sau khi hàng "rồng rắn" được hình thành, trò chơi bắt đầu bằng bài hát đồng dao quen thuộc: "Rồng rắn lên mây/ Có cây núc nác/ Có nhà điểm binh/ Hỏi thăm thầy thuốc/ Có nhà hay không?".

Nếu thầy thuốc trả lời "Không", sẽ viện cớ vắng nhà vì một vài lý do như đi chợ, đi chơi, đi ngủ hay đi mua đồ... Lúc này, đoàn rồng rắn tiếp tục hát bài đồng dao và di chuyển theo vòng tròn. Trò chơi cứ thế tiếp diễn cho đến khi thầy thuốc trả lời "Có".

Khi ấy, màn đối đáp bắt đầu. Người dẫn đầu đoàn rồng rắn và thầy thuốc thay phiên nhau hát các câu hỏi và đáp trong bài đồng dao, tạo nên màn giao lưu vui nhộn, đầy tiếng cười.

Trong quá trình chơi, thầy thuốc và đoàn rồng rắn không bắt buộc phải hát đúng theo thứ tự bài đồng dao. Các câu hát có thể được ngắt quãng, thay đổi hoặc sáng tạo tùy ý, nhằm tăng thêm sự sinh động cho bài đồng dao và làm cho trò chơi trở nên hấp dẫn, phong phú hơn - Nguồn: Internet

Khi đoàn rồng rắn hát đến câu “tha hồ mà đuổi”, thầy thuốc bắt đầu đuổi bắt đoàn người. Người dẫn đầu đoàn rồng rắn có nhiệm vụ bảo vệ các thành viên phía sau, trong khi thầy thuốc cố gắng chạm vào người cuối cùng của đoàn (tức cái đuôi của rồng rắn). Thành viên bị chạm hoặc bị tách khỏi đoàn sẽ bị loại. Trò chơi tiếp tục với những người còn lại và chỉ kết thúc khi chỉ còn một người chơi cùng thầy thuốc (rồng rắn còn đúng một khúc).

Không đơn thuần là một trò chơi dân gian, Rồng Rắn Lên Mây còn mang đến những giá trị đặc biệt cho tuổi thơ của bao thế hệ. Những vòng chạy rượt đuổi, những tràng cười vang giữa sân trường, bãi đất trống hay giữa cánh đồng chính là sợi dây gắn kết tình bạn bè, nuôi dưỡng tinh thần đồng đội và sự sẻ chia.

Ô ăn quan

Ô ăn quan là một trò chơi dân gian phổ biến dành cho trẻ em ở Việt Nam, đặc biệt phổ biến trong thời kỳ trước khi công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Khác với "Rồng rắn lên mây" cần nhiều người tham gia, Ô ăn quan lại đơn giản hơn khi chỉ cần từ 2 đến 4 người, phổ biến nhất là chơi theo hình thức 1 vs 1. Trò chơi không đòi hỏi đạo cụ cầu kỳ hay không gian rộng lớn — chỉ cần một mặt phẳng, vài viên sỏi và một bàn chơi được vẽ tay là đủ để bắt đầu bước vào thế giới chiến thuật hấp dẫn. 

Bàn chơi thường là hình chữ nhật gồm hai ô lớn ở hai đầu, gọi là ô quan và mười ô nhỏ (mỗi bên 5 ô), gọi là ô dân. Mỗi ô dân được đặt 5 viên sỏi (tổng 50 viên), còn ô quan có thể chứa nhiều hơn hoặc dùng viên sỏi to hơn để phân biệt.

Người chơi sẽ thay phiên nhau thực hiện lượt đi. Trong lượt của mình, người chơi cầm toàn bộ quân từ một ô dân thuộc bên mình, sau đó rải lần lượt từng viên vào các ô kế tiếp, theo chiều kim đồng hồ hoặc ngược lại — tùy theo chiến thuật lựa chọn. Mục tiêu là ăn được nhiều quân nhất, thông qua tính toán hợp lý và “nước đi” khéo léo.

Ô ăn quan thường được chơi theo hình thức hai người đối đầu trực tiếp, tuy nhiên người xem bên ngoài cũng có thể tham gia với vai trò cố vấn hoặc cổ vũ, khiến không khí xung quanh luôn náo nhiệt - Nguồn: Internet

Khi tham gia trò chơi, người tham gia sẽ gặp một vài tình huống nhất định sau:

• Rơi vào ô có quân thì tiếp tục chơi: Nếu sau khi rải hết quân, ô kế tiếp là ô chứa quân, người chơi tiếp tục lấy toàn bộ quân ở ô đó và rải tiếp theo chiều đang đi. Đây là cơ hội kéo dài lượt chơi để ăn nhiều quân hơn.
• Rơi vào ô trống rồi đến ô có quân thì bị mất lượt: Khi ô sau là ô trống, tiếp theo là ô có quân (không phân biệt dân hay quan), người chơi bị mất lượt. Số quân ở ô đó bị loại khỏi bàn để tính điểm cuối trận.
• Sau khi mất lượt, lặp lại tình huống ô trống rồi đến ô có quân thì được ăn: Nếu ngay sau lượt bị mất, tiếp tục gặp lại tình huống ô trống rồi đến ô có quân, người chơi được ăn số quân ở ô đó. Đây là cơ hội lật ngược tình thế nếu tính toán khéo léo.
• Ô nhà giàu là chiến thuật tích điểm: Ô có nhiều quân được gọi là “ô nhà giàu”. Người chơi có thể chủ động tích nhiều quân vào một ô, rồi chọn thời điểm phù hợp để rải và ăn toàn bộ, giúp tăng điểm nhanh chóng.
• Sau khi ăn, gặp hai ô trống liên tiếp hoặc ô quan có quân thì bị mất lượt: Nếu rơi vào tình huống sau khi ăn mà hai ô kế tiếp đều trống, hoặc ô kế tiếp là ô quan có quân, người chơi bị mất lượt.
• Hết quân trong tay thì phải bỏ quân để tiếp tục: Nếu đến lượt mà tất cả các ô thuộc quyền kiểm soát đều trống, người chơi buộc phải dùng 5 quân đã ăn được để rải lại mỗi ô một quân và tiếp tục chơi.
• Không đủ 5 quân thì phải mượn đối thủ: Nếu không đủ 5 quân để rải, người chơi phải mượn đối phương. Cuối ván chơi, sẽ trừ số quân đã mượn khi tính điểm.

Vòng chơi kết thúc khi toàn bộ quân dân và quan trên bàn bị ăn hết. Nếu hai ô quan hết quân nhưng các ô dân vẫn còn, số quân còn lại thuộc về người kiểm soát ô đó. Nếu ô quan còn dưới 5 quân, gọi là “quan non”, một số luật quy định không được ăn quan non để kéo dài thời gian chơi.

Trò chơi không chỉ giúp rèn luyện khả năng tư duy logic và chiến lược, Ô ăn quan còn giúp rèn luyện sự kiên nhẫn và giúp gắn kết tình bạn bè thông qua từng lượt chơi. 

Kéo co

Kéo co là một trò chơi dân gian tập thể quen thuộc, gắn liền với tuổi thơ của biết bao thế hệ. Khác với nhiều trò chơi dân gian khác, kéo co đòi hỏi sức mạnh, thể lực và tinh thần đoàn kết từ những người chơi. 

Trò chơi thường được chia thành hai đội, mỗi đội có số lượng thành viên bằng nhau và đứng thành một hàng dọc, đối diện nhau, cùng nắm chắc hai đầu một sợi dây thừng. Ở giữa dây được đánh dấu một điểm để phân định thắng thua. Khi có hiệu lệnh bắt đầu, hai bên đồn sức kéo mạnh về phía mình. Đội nào kéo được dây vượt qua vạch mốc sẽ là đội chiến thắng.

Với trẻ em ngày xưa, kéo co không chỉ là một trò chơi mà còn là “trận chiến” đầy tiếng cười, tiếng reo hò phấn khích. Ai ai cũng ra sức kéo, chân cắm chặt xuống đất, miệng hò hét vang trời để tiếp thêm sức mạnh cho cả đội. Có khi cả nhóm ngã dúi dụi ra đất, nhưng thay vì giận dỗi, tất cả lại cùng bật cười — và thêm yêu quý nhau hơn sau mỗi lần chơi cùng.

Để trận đấu kéo co thêm kịch tính thì hai đội cần phải có được tinh thần và sức mạnh tương đương nhau - Nguồn: Internet

Không chỉ dừng lại ở ba trò chơi quen thuộc, kho tàng trò chơi dân gian Việt Nam còn phong phú và đa dạng hơn thế. Từ mèo đuổi chuột, bịt mắt bắt dê, nhảy dây cho đến bắn bi, đánh chuyền,... mỗi trò chơi đều mang trong mình những câu chuyện riêng, là một phần không thể thiếu trong hành trang tuổi thơ của bao thế hệ.

Đó không chỉ là trò chơi, mà còn là ký ức, là nét văn hóa truyền thống cần được gìn giữ và tiếp nối - để tuổi thơ hôm nay và mai sau vẫn luôn đong đầy tiếng cười, tình bạn và sự kết nối giữa người với người - những điều mà không một thiết bị công nghệ nào có thể thay thế được.

Ngày nay, dù nhịp sống hiện đại đã mang đến nhiều hình thức giải trí mới, nhưng những trò chơi dân gian luôn giữ một vị trí đặc biệt trong ký ức và trái tim của nhiều thế hệ.

Tag: trò chơi dân gian ô ăn quan rồng rắn lên mây kéo co