Từ luật sư trở thành tiểu thuyết gia triệu bản

Trước khi trở thành tác giả với hàng chục triệu bản sách được tiêu thụ, David Baldacci tốt nghiệp ngành luật và hành nghề tại Washington D.C. Chính quãng thời gian làm việc trong hệ thống pháp luật Mỹ đã giúp ông tiếp cận nhiều vụ án gai góc, chứng kiến tận mắt sự phức tạp của công lý - nơi đôi khi lý trí và đạo đức không đi cùng hướng. Nhưng rồi, ông bắt đầu viết vào ban đêm. Không phải đơn thuần là viết để giải tỏa, mà là viết để phản biện, để đào sâu, để gạn lọc những vụ án đó.

Ảnh minh họa: Internet

Cuốn tiểu thuyết đầu tay "Absolute Power". tựa Việt: "Quyền lực tuyệt đối" (1996) sau 3 năm ròng rã chấp bút, đã trở thành hiện tượng toàn cầu, được chuyển thể thành phim điện ảnh với sự tham gia của Clint Eastwood. Từ đó đến nay, Baldacci không ngừng tạo ra những câu chuyện sắc bén, nhiều tầng lớp, trong đó công lý không còn là khái niệm đơn tuyến, mà luôn bị chất vấn từ nhiều phía.

Khi công lý không chỉ nằm trong tòa án
Điểm đặc biệt trong các tác phẩm của Baldacci là: ông không viết về tội ác để giải trí, mà viết để chất vấn. Những nhân vật chính trong tiểu thuyết của ông thường không hoàn hảo, đôi khi thậm chí là tội phạm hoặc người từng sai lầm, nhưng lại mang trong mình khát vọng làm điều đúng. "The Innocent - Người vô tội", "The Whole Truth", "The Guilty"… không chỉ là những tựa sách, mà là câu hỏi lơ lửng dành cho người đọc: "Ai mới là người vô tội? Và liệu sự thật có được thừa nhận chỉ bằng một phán quyết?"

Ảnh minh họa: Internet

Ở một góc nhìn khác, Baldacci viết cho những người bé nhỏ. Những nhân vật của ông thường là nạn nhân của hệ thống: người bị oan, người nghèo, người thiểu năng, người không tiếng nói. Trong Absolute Power, nhân chứng duy nhất của một vụ án giết người lại là một tên trộm; trong The Finisher, một thiếu nữ vị thành niên dám bước ra khỏi thế giới khép kín để tìm lời giải cho những bí ẩn bị bưng bít. Công lý trong tiểu thuyết của Baldacci, vì thế, không còn nằm trong tòa án, mà nằm trong hành trình đi tìm sự thật của từng nhân vật.

Liên hệ Việt Nam: Khi văn chương có thể trở thành bản kháng nghị

Nếu đọc Baldacci với lăng kính xã hội Việt Nam, người ta dễ liên tưởng đến những câu chuyện oan sai, hay những lần hệ thống công quyền chệch khỏi vai trò của mình. Baldacci không cho người đọc một kết luận đóng khung, nhưng ông khiến họ đặt câu hỏi. Đó chính là sức mạnh lớn nhất của văn chương điều tra: không phải đưa ra bản án, mà là đặt ra vấn đề thứ mà cả xã hội phải tự mình suy xét.

Vậy một câu hỏi thú vị đặt ra trong đầu của tôi là: Nếu có một David Baldacci của Việt Nam thì sẽ thế nào? Giả sử có một “David Baldacci” tại Việt Nam, người dùng tiểu thuyết để điều tra xã hội, vẽ nên bức tranh đa chiều của công lý, của nạn nhân bị bỏ quên, của những người lặng lẽ đứng ngoài hệ thống thì người ấy có thể đang ngồi trong một căn phòng nhỏ, lật giở lại những bài báo cũ, ghi chú những mảnh chuyện đời và biến nó thành chất liệu sáng tác.

Ảnh minh họa: Internet

Ở Việt Nam, không ít nhà văn từng dấn thân vào mảng truyện điều tra xã hội: từ Nguyễn Huy Thiệp, Lê Lựu, đến Hồ Anh Thái... Họ từng nhấn mạnh vào hiện thực, vào sự giằng co giữa thân phận cá nhân và guồng máy tập thể. Tuy nhiên, nếu xét theo lối kể vừa ly kỳ vừa có chiều sâu xã hội như Baldacci, thì vẫn còn nhiều “khoảng trống” chưa có ai lấp đầy.

Còn nếu… David Baldacci kể chuyện bằng giọng văn giống Nguyễn Nhật Ánh, thì sao?

Thử tưởng tượng một câu chuyện mang hơi thở trinh thám xã hội, nhưng được kể lại bằng giọng văn tinh nghịch, dịu dàng và đầy tính nhân văn của Nguyễn Nhật Ánh. Một cuộc điều tra mà trung tâm là đám trẻ trong xóm nhỏ, phát hiện những điều “bất thường” xảy ra trong khu phố nhưng không phải phá án, mà là đi tìm lẽ phải từ những điều giản dị nhất. Liệu đó có phải là một phiên bản Baldacci “trẻ thơ hóa”? Một kiểu “trinh thám nhân hậu” mà trong đó, chân lý đến từ lòng tốt chứ không chỉ từ luật pháp?

Dù theo hướng nào, giả định ấy vẫn hé mở một khát vọng: Việt Nam cần thêm những cây bút vừa đủ gai góc để đặt câu hỏi cho xã hội, nhưng cũng đủ mềm mại để lắng nghe từng tiếng nói nhỏ bé trong cuộc đời.

Viết như điều tra, kể chuyện như khởi kiện

Nghề viết không đơn thuần là ngồi trước bàn phím. Nó là một cuộc “điều tra nội tâm” không ngừng. Người viết như Baldacci cần quan sát xã hội với con mắt của người làm luật, nhưng lại kể bằng trái tim của một nghệ sĩ. Họ dò tìm những bất hợp lý, họ không ngại dấn thân vào vùng tối, và quan trọng hơn hết: họ kể lại để người khác thấy rõ hơn ánh sáng lẫn bóng tối của thế giới này.

David Baldacci cho thấy một điều: nhà văn không cần ở trong tòa án để bảo vệ công lý. Họ có thể làm điều đó từ bàn làm việc, bằng những câu chuyện khiến người đọc không thể im lặng.

Tag: David Baldacci