Có những buổi sáng, dường như ông trời còn chưa kịp mở mắt để bắt đầu ngày mới, trên những vỉa hè khắp đất Sài Gòn đã tràn ngập hương vị ngon lành: từ nồi hủ tiếu bốc khói, tiếng lách cách của xe bánh mì, đến mùi thơm dịu dàng của những ly cà phê sớm.

Đến tối, vỉa hè lại sáng đèn. Những quán ốc đêm, quán bánh tráng, hột vịt lộn đón chờ dòng người đổ về sau một ngày dài.

Có lẽ với Sài Gòn, ẩm thực vỉa hè không chỉ dừng lại ở một mô hình ăn uống thông thường, mà đó còn là văn hóa, là bản sắc, nơi mà mọi tầng lớp trong xã hội giao thoa với nhau một cách tự nhiên nhất.

1. Vỉa hè - Chiếc gương soi văn hóa Sài Gòn

Vỉa hè ở Sài Gòn không thuộc về ai, nhưng dường như lại thuộc về tất cả. Ở đó, người bán hàng, người lao động, nhân viên văn phòng hay khách du lịch đều có thể ngồi chung một chiếc bàn nhựa, chia nhau chén nước mắm, gật đầu chào nhau như những người quen cũ. Không cần nghi thức, cũng chẳng có quy tắc thành văn, nhưng ai cũng ngầm hiểu “luật bất thành văn” của vỉa hè: nhường chỗ cho người đến sau, giữ lối cho người qua đường, và đôi khi, chỉ cần một nụ cười là đủ để xóa tan khoảng cách.

Sự gần gũi của người Sài Gòn trong các quán ăn vỉa hè - Nguồn: Internet

Ở một đô thị chật chội và nhiều tầng lớp như Sài Gòn, các hàng quán vỉa hè muốn tồn tại cần phải tự biến hóa để phù hợp với đường phố, văn hóa và con người nơi đây. Mọi tầng lớp, vùng miền đều học cách chia sẻ không gian, điều chỉnh hành vi và tôn trọng nhau trong một môi trường chật hẹp mà sống động. Vỉa hè không cần biển hiệu “văn minh đô thị”, cũng chẳng cần dán bảng nội quy, nhưng ai đã chấp nhận hòa mình vào không gian ấy đều tự biết cách sống văn minh bằng sự khoan dung, linh hoạt và tôn trọng lẫn nhau.

Vì thế, văn hóa ẩm thực vỉa hè phản chiếu phần nào bản chất của Sài Gòn, một thành phố trẻ trung, không cứng nhắc theo khuôn khổ, nhưng mềm mại, uyển chuyển để mọi người sống hòa hợp với nhau. Bởi chính nơi đây là vùng đất của sự giao thoa, nơi hội tụ nhiều lớp người, nhiều nền văn hóa khác nhau. Và bằng cách rất tự nhiên, vỉa hè đã trở thành tấm gương phản chiếu lối sống, tính cách và văn hóa ứng xử của người Sài Gòn.

2. Vỉa hè, nhịp thở của thành phố ²⁴/₇

Người ta thường nói Sài Gòn không bao giờ ngủ và điều đó chẳng sai. Ở mỗi thời điểm trong ngày, thành phố luôn “sung sức” theo một kiểu khác biệt: bình yên, im lặng buổi sáng và nhộn nhịp, rực rỡ sắc màu khi về khuya. Các hàng quán vỉa hè cũng hòa mình vào dòng chảy ấy, như những “ca trực” khác nhau của thành phố. Buổi sáng là phở, xôi, cà phê; buổi trưa là cơm tấm, bún riêu; tối đến là ốc, chè, bánh tráng.

Mỗi thời điểm là một lát cắt khác nhau của đô thị, nơi ta có thể “nghe” được nhịp sống Sài Gòn bằng chính vị giác và khứu giác của mình. Mỗi thời khắc trong ngày, vỉa hè “chuyển ca” một cách nhịp nhàng: sáng - trưa - tối - khuya. Vòng tuần hoàn ấy cứ lặp lại khiến ta có cảm giác ẩm thực vỉa hè chính là bộ đếm nhịp của đời sống đô thị nơi đây. Nhịp thở 24/7 của vỉa hè không chỉ là mùi vị món ăn, mà còn là hơi người, là sự giao tiếp, sẻ chia và dung nạp. Ở đó, không ai quan tâm bạn là ai, đến từ đâu hay làm gì, ai cũng có thể ngồi nép mình trên chiếc ghế nhựa nhỏ, cùng nhau chia sẻ chai nước mắm, hũ ớt, tờ giấy ăn. Tất cả tạo nên bản hòa ca sống động, nhộn nhịp và hài hòa của đô thị

3. Ẩm thực vỉa hè, nơi định hình bản sắc Sài Gòn

Có lẽ, thay vì nói ẩm thực vỉa hè “lưu giữ”, ta nên nói rằng nó tạo nên bản sắc riêng của Sài Gòn. Không cổ kính, trang nhã như phố cổ Hà Nội; không thanh lịch, mộng mơ như Huế, ẩm thực vỉa hè Sài Gòn mang một màu sắc rất khác: cởi mở, phóng khoáng và gần gũi, như chính tính cách người dân nơi đây.

Có lẽ bởi Sài Gòn là vùng đất của dân nhập cư, nên ai đến đây cũng coi nhau như người nhà, như những người con xa quê cùng một nỗi lòng, một ước mơ về tương lai phía trước.

Sự phóng khoảng trong văn hóa ẩm thực vỉa hè Sài Gòn - Nguồn: Internet

Ẩm thực vỉa hè Sài Gòn có thể xem là “đầu tàu” của ẩm thực đường phố cả nước. Đây không chỉ là nơi lưu giữ những món truyền thống xưa cũ, mà còn là cái nôi sáng tạo, dung nạp tinh hoa ẩm thực từ khắp nơi. Chính bề dày lịch sử và sự đa dạng văn hóa đã tạo nên một Sài Gòn phong phú: từ bún chả (Hà Nội), bánh bèo (Huế), cơm tấm (Sài Gòn) cho đến các món du nhập như tomyum hay sushi. 

Khi đêm buông xuống, giữa những tòa nhà sáng đèn, vẫn còn đó ánh lửa nhỏ từ xe hủ tiếu, mùi khói nướng từ quán ốc, tiếng cụng ly của vài người bạn. Thành phố có thể thay đổi từng ngày, nhưng vỉa hè vẫn âm thầm giữ cho Sài Gòn một nhịp sống quen: ồn ào mà ấm áp, tấp nập mà đầy tình. Ở đó, ta nhận ra  chỉ cần một bát phở nóng, một ly cà phê sữa đá là đã đủ để thấy Sài Gòn vẫn đang mỉm cười.

Tag: ẩm thực ẩm thực vỉa hè Sài Gòn văn hoá