Cuộc đời và sự nghiệp

Vũ Trọng Phụng sinh ngày 20 tháng 10 năm 1912 tại Hà Nội, trong một gia đình nghèo. Cha mất sớm, ông lớn lên trong sự tần tảo của mẹ và sớm đối mặt với những khó khăn của cuộc sống. Hoàn cảnh gia đình và xã hội thực dân nửa phong kiến đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy và sáng tác của ông. Dù không được học hành đầy đủ, chỉ tốt nghiệp trường tiểu học Hàng Vôi, nhưng nhờ tinh thần tự học và đam mê văn chương, ông đã trở thành một nhà văn, nhà báo tài năng.

Vũ Trọng Phụng - nhà văn của hiện thực - Ảnh minh họa: Internet

Sự nghiệp sáng tác của Vũ Trọng Phụng bắt đầu từ những năm 1930, khi ông làm việc cho các tờ báo như Hà Nội báo, Ngày nay và tương lai. Ông viết tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự và kịch với tốc độ đáng kinh ngạc, bất chấp bệnh tật và nghèo khó. Các tác phẩm của ông không chỉ phản ánh hiện thực xã hội mà còn mang tính dự báo, phê phán sâu sắc những bất công, thói hư tật xấu, và sự tha hóa của con người trong bối cảnh xã hội đầy biến động.

Phong cách sáng tác hiện thực phê phán

Vũ Trọng Phụng được xem là một trong những nhà văn tiên phong của dòng văn học hiện thực phê phán ở Việt Nam. Ngòi bút của ông sắc bén, đầy trào phúng, và không khoan nhượng khi phơi bày những góc khuất của xã hội. Ông tập trung khắc họa những tầng lớp khác nhau, từ giai cấp tư sản mới nổi, tầng lớp lao động nghèo khổ, đến những con người sống bên lề xã hội. Các tác phẩm của ông thường mang tính châm biếm sâu cay, kết hợp giữa hiện thực và hài hước để phê phán thói đạo đức giả, sự suy đồi đạo đức và những bất công trong xã hội thực dân nửa phong kiến.

"Làm đĩ" - một trong những tác phẩm tiêu biểu, mang tính châm biếm sâu sắc, phơi bày hiện thực xã hội đương thời - Ảnh minh họa: Internet

Một trong những đặc điểm nổi bật trong phong cách của Vũ Trọng Phụng là khả năng sử dụng ngôn ngữ sống động, gần gũi với đời thường. Ông không ngần ngại đưa tiếng lóng, cách nói của tầng lớp bình dân vào văn chương, tạo nên một chất văn độc đáo, vừa chân thực vừa đầy sức sống. Bên cạnh đó, ông còn có tài quan sát tinh tế, giúp ông khắc họa nhân vật một cách sống động, từ ngoại hình, tính cách đến tâm lý.

Tác phẩm tiêu biểu: "Số đỏ"

"Số đỏ" (1936) là tác phẩm nổi tiếng nhất của Vũ Trọng Phụng, được xem như một kiệt tác của văn học hiện thực phê phán Việt Nam. Tiểu thuyết kể về hành trình "lên đời" của Xuân Tóc Đỏ, một kẻ lưu manh, từ một gã làm nghề chạy cờ đến một nhân vật có vị trí trong xã hội thượng lưu. Qua câu chuyện về Xuân, Vũ Trọng Phụng đã vạch trần sự giả dối, lố lăng của tầng lớp tư sản mới nổi, đồng thời phê phán sự suy đồi đạo đức và những trào lưu "Âu hóa" nửa vời thời bấy giờ.

"Số đỏ" - tiểu thuyết châm biếm được ưa chuộng nhất - Ảnh minh họa: Internet

Tác phẩm sử dụng lối văn trào phúng, với những tình huống hài hước nhưng đầy chua xót. Các nhân vật như bà Phó Đoan, ông Văn Minh, hay cô Tuyết được xây dựng với những nét tính cách điển hình, đại diện cho những tầng lớp khác nhau trong xã hội. Số đỏ không chỉ là một câu chuyện giải trí mà còn là một bức tranh hiện thực sống động, phản ánh những mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội Việt Nam thời kỳ đó.

Các tác phẩm khác và di sản văn học

Ngoài "Số đỏ", Vũ Trọng Phụng còn để lại nhiều tác phẩm đáng chú ý khác. "Giông tố" (1936) là một tiểu thuyết hiện thực phê phán, tập trung vào sự tha hóa của con người trong xã hội tư bản. "Làm đĩ" (1936) khắc họa cuộc đời của Huyền, một cô gái bị xã hội đẩy vào con đường lầm lạc, qua đó phơi bày những bất công đối với phụ nữ. Các phóng sự như Cơm thầy cơm cô hay Kỹ nghệ lấy Tây cũng thể hiện tài năng của ông trong việc phản ánh hiện thực một cách chân thực và sắc sảo.

So sánh liên tưởng với các nhà văn cùng thời
Vũ Trọng Phụng, với phong cách hiện thực phê phán sắc sảo và lối văn trào phúng độc đáo, có thể được đặt cạnh những nhà văn cùng thời như Hồ Biểu Chánh, Nguyễn Ngọc Tư và thậm chí cả Cao Hành Kiện (Gao Xingjian) - một nhà văn Trung Quốc hiện đại, để thấy được sự tương đồng và khác biệt trong cách họ phản ánh hiện thực xã hội và xây dựng nghệ thuật văn chương

Khi đặt cạnh Nguyễn Ngọc Tư, một nhà văn đương đại nổi tiếng với những câu chuyện đậm chất Nam Bộ và sự tinh tế trong việc khắc họa tâm lý con người, Vũ Trọng Phụng lại nổi bật với sự táo bạo và trực diện trong cách phê phán xã hội. Nguyễn Ngọc Tư thường sử dụng một giọng văn nhẹ nhàng, giàu chất thơ để kể về những con người nhỏ bé, chịu nhiều tổn thương trong xã hội hiện đại, như trong Cánh đồng bất tận. Trong khi đó, Vũ Trọng Phụng lại chọn cách tiếp cận hiện thực khốc liệt, không khoan nhượng, với những nhân vật điển hình như bà Phó Đoan hay ông Văn Minh trong Số đỏ, đại diện cho sự tha hóa của một tầng lớp xã hội. Tuy nhiên, cả hai nhà văn đều có điểm chung là khả năng quan sát tinh tế và sự đồng cảm sâu sắc với những con người bị xã hội chà đạp, dù cách thể hiện của họ khác nhau: Nguyễn Ngọc Tư thiên về cảm xúc và tâm lý, còn Vũ Trọng Phụng thiên về châm biếm và phê phán.

Tranh tiệm may Âu Hóa và cảnh Xuân tóc đỏ đến nhà bà phó Đoan Tranh do họa sĩ Thành Phong vẽ - Ảnh: MI LY

So sánh với Cao Hành Kiện (sinh 1940), một nhà văn Trung Quốc đoạt giải Nobel Văn học năm 2000, Vũ Trọng Phụng có phần tương đồng trong việc sử dụng văn chương để phản ánh những mâu thuẫn xã hội và sự tha hóa của con người. Cao Hành Kiện, trong các tác phẩm như "Linh Sơn" hay "Một mình", thường khám phá những vấn đề triết học và tâm lý sâu sắc, kết hợp giữa hiện thực và siêu thực, với một phong cách văn chương mang tính cá nhân cao. Trong khi đó, Vũ Trọng Phụng lại gắn bó chặt chẽ với hiện thực xã hội Việt Nam thời thực dân, sử dụng lối văn trào phúng để phơi bày những bất công và thói đạo đức giả. Cả hai đều có tài năng trong việc khắc họa con người trong bối cảnh xã hội đầy biến động, nhưng nếu Cao Hành Kiện mang tính triết lý và hướng nội, thì Vũ Trọng Phụng lại thực tế, hài hước và hướng ngoại hơn.

Tóm lại, Vũ Trọng Phụng, với ngòi bút hiện thực phê phán sắc sảo và chất trào phúng độc đáo, vừa giống vừa khác so với các nhà văn như Hồ Biểu Chánh, Nguyễn Ngọc Tư và Cao Hành Kiện. Ông không chỉ là một nhà văn của thời đại, mà còn vượt thời đại, với những tác phẩm không chỉ phản ánh xã hội Việt Nam thế kỷ XX mà còn mang tính phổ quát. Nhờ đó, ông đã trở thành một cây bút độc đáo và khó quên trong lịch sử văn học Việt Nam.

Tag: Vũ Trọng Phụng