VĂN HÓA

Xanh lá: từ gam màu 'xa lánh' đến biểu tượng bền vững

Cẩm Chi • 20-03-2023 • Lượt xem: 1091
Xanh lá: từ gam màu 'xa lánh' đến biểu tượng bền vững

Ít ai biết rằng, ẩn sau sắc màu tươi mát, bình yên của xanh lá là quá khứ từng bị “xa lánh” khi là một trong những sắc tố độc hại và bị hạn chế nhất trong lịch sử.

Biểu tượng tái sinh, giai cấp

Thời Ai Cập cổ đại, màu xanh lá cây mang ý nghĩa bảo vệ, là biểu tượng của sự hồi sinh. Một số vị thần cũng được vẽ màu xanh lá. Lúc đó, người ta đã dùng khoáng chất đồng (copper) để sơn lên tường lăng mộ. Tuy nhiên, nó đắt đỏ và dễ hoá đen theo thời gian.

Hình ảnh thần Osiris, vị thần của nông nghiệp và tái sinh có màu xanh.

Người La Mã cổ đại đã nghĩ ra giải pháp: Ngâm đĩa đồng trong rượu để tạo ra verdigris. Đây là một sắc tố màu xanh lá thu được sau khi phong hóa kim loại. Màu xanh tương tự mà bạn có thể thấy trên các mái nhà bằng kim loại có lớp gỉ, đồng xu cũ hoặc các tác phẩm điêu khắc. Người La Mã cổ đại sử dụng chất màu này cho các bức tranh khảm, bích họa và kính màu.

Nhân vật cô dâu trong bức tranh The Arnolfini Portrait của họa sĩ Jan van Eyck (1434) mặc chiếc đầm màu xanh lá, biểu tượng cho địa vị và sự giàu có phía nhà gái.

Đến thời kỳ Trung cổ, màu sắc đại diện cho từng tầng lớp, ngành nghề trong xã hội. Tầng lớp quý tộc sẽ diện những trang phục đỏ trong khi nông dân phải mặc màu nâu và xám. Còn xanh lá cây là dành cho các nhà buôn, chủ ngân hàng, và tầng lớp quý tộc nhỏ. Cũng trong thời gian này, người ta bắt đầu chế tác màu xanh từ các nguyên liệu tự nhiên.

Sắc xanh chết người

Tuy nhiên, đằng sau vẻ bề ngoài mát mắt xanh tươi ấy, màu xanh lá từng bị gắn với sự độc hại và buộc tội dính dáng đến cái chết.

Năm 1775, nhà hoá học người Thuỵ Điển tên Carl Wilhelm Scheele từng công bố một sắc xanh được đặt theo tên của ông. Tuy vậy, màu xanh sử dụng arsenite, một chất hóa học độc hại. Màu xanh Scheele nhanh chóng được sử dụng rộng rãi dưới thời Nữ hoàng Victoria, trên giấy tờ, rèm cửa, vải vóc, và cả đồ chơi của trẻ em.

Màu xanh từ hóa chất gián tiếp gây ra những độc hại cho con người

Tuy nhiên, đến thế kỷ 19 xuất hiện một số bài báo phản ánh về việc trẻ em trở nên ốm yếu khi ở trong những căn phòng màu xanh sáng. Các nhà sử học thậm chí còn cho rằng cái chết của Hoàng đế Napoleon vào năm 1821 có liên quan mật thiết đến nó bởi nơi ở của ông được sơn và trang trí bằng màu sắc này.

Đến thế kỷ 19, một tông xanh khác gọi là màu xanh Paris được điều chế, bằng cách hoà trộn đồng và asen - được cho là ít độc hại hơn phiên bản trước. Nhưng nó cũng không thể tránh khỏi ảnh hưởng đến số phận của nhiều hoạ sỹ trường phái Ấn tượng. Màu này ít nhiều là nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường của Paul Cezanne và chứng mù của Monet. Cuối cùng, năm 1960, chất màu này chính thức bị cấm.

Bức tranh “Mont Sainte-Victoire and the Viaduct of the Arc River Valley” – Paul Cézanne (1885)

Ngày nay, mặc dù đã có nhiều cải tiến trong công nghệ chế tác màu, sản xuất thuốc nhuộm xanh lá vẫn bị hạn chế và gặp nhiều khó khăn bởi vẫn cần tới những chất hóa học độc hại.

Sức sống, bền vững, thân thiện với môi trường

Màu xanh lá có thể mang những ý nghĩa khác nhau tuỳ theo nền văn hoá. Có nơi cho đây là màu sắc của sự sống, niềm tin và thịnh vượng. Số khác lại xem đó là hiện thân của quỷ dữ và nguồn năng lượng xấu. 

Đa phần màu xanh lá mang nhiều ý nghĩa tích cực hơn hẳn. Xanh lá cây với những cảm xúc tích cực như sức sống, sự tươi mát, sự điềm tĩnh, và sự hồi sinh mạnh mẽ. Viện quản lý màu sắc thiết kế Pantone đã lựa chọn Xanh lá cây làm màu sắc nổi bật của năm 2017. Xanh lá cây được mô tả là gam màu “mang tới sự tươi mới và sảng khoái, báo hiệu mùa xuân tới khi mà cây hoa như được hồi sinh, xanh tươi mơn mởn. Thiên nhiên ngập tràn sức sống, hoa lá nở rộ, lá cây sum sê, tươi tốt. Màu xanh còn tượng trưng cho sự kết nối con người tìm về với thiên nhiên, thậm chí là những ý nghĩa lớn hơn.” 

Màu xanh được ứng dụng mạnh mẽ trong không gian sống đề cao sự an tĩnh

Gam màu xanh này đem đến sự an yên cho tinh thần. Trong nhà, bạn có thể sơn phòng ngủ hoặc phòng sinh hoạt gia đình với gam màu này để tạo cảm giác thoải mái. Mặc trang phục màu xanh cũng tạo cảm giác từ bi, thân thiện. Màu xanh cũng giúp tập trung. Nghiên cứu cho thấy, khi học sinh đọc sách in trên giấy màu xanh lá cây nhạt, họ mau chóng thuộc bài hơn.

Xanh lá được sử dụng rộng rãi như một xu hướng thời trang bền vững

Màu xanh lá đặc biệt được ưa chuộng trong trường phái hội họa Ấn tượng - phong cách hội hoạ đề cao việc tái hiện khung cảnh gần gũi hoà mình giữa thiên nhiên. Bên cạnh đó, Art Nouveau cũng ứng dụng rộng rãi màu sắc này trong trang trí nội thất.

Gắn liền với những gì trong trẻo, mát lành nên sắc xanh này xuất hiện nhiều trên bộ nhận diện của các thương hiệu bền vững. Có thể kể đến những thương hiệu nổi tiếng thế giới như Starbucks, Lacoste, Animal Planet, Doublemint, Heineken, Sprites, 7Up, Spotify... Đặc biệt, màu xanh lá trở thành biểu tượng của sự bền vững và lối sống thân thiện với môi trường khi gắn với nhiều hoạt động kết nối của con người với thiên nhiên, bảo vệ môi trường, trồng cây, ăn chay, trong đó lối “sống xanh” lành mạnh là một trong những cụm từ được nhắc đến nhiều nhất.

Rau lá màu xanh đậm chứa nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ, chất chống oxy hóa tốt cho sức khỏe. Ăn nhiều các loại rau này giúp giảm nguy cơ ung thư, bệnh tim, tốt cho hệ tiêu hóa, não bộ, hỗ trợ giảm cân, hạn chế lão hóa…

Tuy vậy, trong một số nền văn hóa, các hiệu ứng xấu của gam màu này là gợi nhớ cảm giác ghen tuông. Trong tiếng Anh có cụm từ “green with envy”, ý là ghen tị đến mức mặt mày ngả màu xanh. Trong văn hóa Trung Quốc, màu xanh lá cây còn bị đánh đồng với sự ngoại tình (người ta hạn chế tặng nhau mũ nón có màu xanh lá cây tại đất nước này). Ngoài ra, chúng còn tạo cảm giác tiền bạc. Nhiều quốc gia trên thế giới dùng màu xanh lá cây để làm mực in tiền (đồng đô-la Mỹ, bảng Anh). Vì vậy, gam màu này còn gợi nhớ sự xa hoa, đắt đỏ.