VĂN HÓA
Ý nghĩa bốn chữ "Cửu huyền thất tổ" trong văn hóa người Việt
Nhật Hạ • 25-02-2025 • Lượt xem: 446

Nếu bạn từng nhìn thấy trên bàn thờ gia đình một bức tranh hoặc bài vị ghi dòng chữ “Cửu huyền thất tổ”, có bao giờ bạn tự hỏi ý nghĩa của nó là gì không? Đây không chỉ là một hình thức thờ cúng mà còn là biểu tượng sâu sắc của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, một trong những giá trị cốt lõi của văn hóa Việt Nam.
1. Cửu huyền thất tổ là gì?
Khái niệm cửu huyền thất tổ có nguồn gốc từ Nho giáo và Phật giáo, du nhập vào Việt Nam từ xa xưa. Đây là cách gọi thể hiện sự tôn kính tổ tiên qua nhiều thế hệ, giúp con cháu ghi nhớ nguồn cội.
Cửu huyền – Chín đời trong một gia tộc
"Cửu" nghĩa là chín, "huyền" có nghĩa là sâu xa, huyền bí. Khi nói đến cửu huyền, tức là nhắc đến chín thế hệ trong một dòng họ:
Cao tổ (kỵ) – Ông sơ
Tằng tổ (cố) – Ông cố
Tổ phụ – Ông nội
Phụ thân – Cha
Bản thân – Chính mình
Tử – Con
Tôn – Cháu
Tằng tôn – Chắt
Huyền tôn – Chút
Thất tổ – Bảy đời tổ tiên
"Thất" nghĩa là bảy, "tổ" là tổ tiên. Theo quan niệm xưa, bảy đời tổ tiên chính là những người đã khai sáng và gìn giữ dòng họ. Trong Phật giáo, số bảy mang ý nghĩa thiêng liêng, tượng trưng cho bảy đời luân hồi mà con cháu phải báo hiếu.
2. Vì sao người Việt thờ cửu huyền thất tổ?
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên – nét đẹp nghìn năm
Từ thời Hùng Vương, người Việt đã có tục thờ cúng tổ tiên như một cách kết nối giữa thế hệ con cháu với những bậc tiền nhân. Khi Nho giáo phát triển mạnh vào thời Lý – Trần, việc thờ cúng gia tiên càng được chú trọng, hình thành nên quan niệm cửu huyền thất tổ.
Ngày nay, trên bàn thờ của nhiều gia đình, nhất là những nhà có truyền thống lâu đời, vẫn đặt bài vị hoặc tranh cửu huyền thất tổ như một cách tôn vinh cội nguồn.
Quan niệm phong thủy và tâm linh
Việc thờ cúng cửu huyền thất tổ không chỉ thể hiện lòng thành kính với tổ tiên mà còn mang ý nghĩa cầu mong cho gia đạo bình an, con cháu hiếu thảo. Người Việt tin rằng, khi gìn giữ truyền thống này, gia đình sẽ được tổ tiên hộ mệnh, tránh khỏi những tai ương và gặp nhiều may mắn trong cuộc sống. Bên cạnh đó, đây cũng là cách con cháu gửi gắm niềm mong ước tổ tiên phù hộ cho công việc hanh thông, sự nghiệp suôn sẻ.
Để thực hành nghi lễ thờ cúng cửu huyền thất tổ, các gia đình thường lập bàn thờ tại gia. Thông thường, bàn thờ cửu huyền được đặt chung với bàn thờ gia tiên, có thể đi kèm bài vị hoặc tranh khắc chữ “Cửu huyền thất tổ”. Một số gia đình có điều kiện sẽ lập bàn thờ riêng để thể hiện lòng thành kính và sự trang nghiêm trong việc thờ phụng.
Thời điểm cúng bái cửu huyền thất tổ thường rơi vào những dịp quan trọng như ngày giỗ tổ tiên, mùng 1 và rằm hàng tháng, Tết Nguyên Đán hoặc những sự kiện trọng đại trong gia đình như cưới hỏi, làm nhà, khai trương. Lễ vật dâng lên thường bao gồm hoa tươi, hương đèn, trà, rượu và nước sạch. Ngoài ra, tùy vào truyền thống từng gia đình, mâm cúng có thể là cơm chay hoặc mặn, miễn sao thể hiện được lòng thành và sự kính trọng đối với tổ tiên.
4. Cửu huyền thất tổ trong đời sống hiện đại
Ngày nay, dù cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng tinh thần tôn kính tổ tiên vẫn luôn là một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt. Thờ cúng cửu huyền thất tổ không phải là một nghĩa vụ khô khan, mà là một cách để nhắc nhở con cháu về giá trị gia đình, lòng biết ơn và sự kết nối với cội nguồn.
Dù bạn ở đâu, làm gì, hãy nhớ rằng mỗi nén nhang thắp lên không chỉ là sự tưởng nhớ tổ tiên mà còn là cách ta giữ gìn truyền thống tốt đẹp của dân tộc.