Cửu đỉnh là bộ 9 chiếc đỉnh đồng lớn được đúc tại Kinh thành Huế dưới thời vua Minh Mạng nhà Nguyễn. Việc đúc Cửu đỉnh được bắt đầu vào tháng 10 năm Ất Mùi 1835, kéo dài tới đầu năm 1837 mới hoàn thành. Ngày 4/3/1837, triều đình nhà Nguyễn tổ chức lễ khánh thành và an vị cho Cửu đỉnh dưới sự chủ lễ của vua Minh Mạng.

Cửu đỉnh trước Thế Tổ Miếu trong Đại Nội. Chiếc đỉnh lớn nhất được đặt ở giữa là Cao đỉnh.

Cửu đỉnh được coi như biểu trưng và là pháp khí của triều đình nhà Nguyễn đương thời. Sau khi đúc xong, 9 chiếc đỉnh này được an vị tại sân chầu trước Thế Tổ Miếu, phía sau Hiển Lâm Các trong Hoàng Thành (Đại Nội). Các đỉnh được đặt tên lần lượt là: Cao đỉnh, Nhân đỉnh, Chương đỉnh, Anh đỉnh, Nghị đỉnh, Thuần đỉnh, Tuyên đỉnh, Dụ đỉnh, Huyền đỉnh. Cửu đỉnh được xếp một hàng ngang, đối diện với 9 gian thờ trong Thế Tổ Miếu, tương ứng với 9 vua được thờ trong miếu. Riêng chiếc đỉnh lớn nhất (Cao đỉnh) là chiếc đỉnh ứng với vua Gia Long – vua sáng lập triều Nguyễn - được đặt chính giữa và nhích về phía trước so với 8 chiếc còn lại.

Cao đỉnh, chiếc đỉnh lớn nhất, có trọng lượng 2.601kg, cao 2m50. Cao đỉnh tượng trưng cho vua Gia Long - vị vua sáng lập triều Nguyễn.

Bên cạnh giá trị điêu khắc tuyệt mỹ, Cửu đỉnh được coi là bộ bách khoa thư của Việt Nam được các học sĩ dưới thời phong kiến soạn ra một cách hết sức tổng quát, phong phú, tài tình. Trên mỗi đỉnh có 18 hình khắc, ngoại trừ 1 hình khắc tên của đỉnh thì 17 hình còn lại là những hình ảnh mô tả cảnh vật, sản vật của đất nước. Tổng cộng có 153 hình ảnh đậm tính dân tộc, tính dân gian cùng tên gọi được khắc trên 9 đỉnh. Các hình này được phân thành các nhóm như: tinh tú, núi sông, cửa biển, lãnh hải, cửa ải, hoa cỏ, động vật, binh khí, xe thuyền... Các đỉnh có chung hình dáng nhưng các chi tiết khác nhau, khối lượng và kích thước cũng khác nhau. Đỉnh cao nhất là 2m50 và nặng nhất là 2.601 kg (Cao đỉnh); đỉnh thấp nhất là 2m31, nhẹ nhất là 1.935 kg (Huyền đỉnh)

Cửu đỉnh cũng được coi là bộ sách địa lý của Việt Nam, với những địa danh, thắng cảnh tiêu biểu được giới thiệu đủ trên khắp 3 miền, thể hiện một tư tưởng hòa bình, thống nhất đất nước. Đặc biệt, triều đình nhà Nguyễn đã xác lập chủ quyền lãnh hải quốc gia trên Cửu đỉnh với hình ảnh của Đông Hải (Biển Đông) của Việt Nam, và cả các vùng biển Nam Hải (biển phía nam đất nước, khu vực các tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau), Tây Hải (biển phía tây đất nước, khu vực các tỉnh Cà Mau, Kiên Giang, giáp vịnh Thái Lan)

Cửu đỉnh – góc nhìn về phía Hiển Lâm Các

Trải qua hơn 180 năm, qua thời gian và khói lửa chiến tranh, Cửu đỉnh vẫn tồn tại, gần như nguyên vẹn và xứng đáng là một kiệt tác điêu khắc của người xưa, là báu vật của đất nước. Ngày 1/10/2012, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận Bảo vật quốc gia (đợt 1) cho 30 hiện vật/ nhóm hiện vật – trong đó có bộ Cửu đỉnh nhà Nguyễn. Hiện tại, Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch đang hoàn thiện hồ sơ Cửu đỉnh – được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế lập, để đệ trình UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới.

Hình ảnh Ngưu Chử Giang (khắc trên Cao đỉnh): sông Bến Nghé (còn gọi là sông Tân Bình, sông Sài Gòn) – con sông lớn ở Nam Bộ chảy qua địa phận Sài Gòn – TP Hồ Chí Minh ngày nay.

Đông Hải (Cao đỉnh): Vùng biển phía đông đất nước.

Ngự Bình Sơn (Nhân đỉnh): Núi Ngự Bình (còn gọi là Hòn Mô, Bằng Sơn, Bàn Sơn) - ngọn núi phía trước Kinh thành Huế, được coi là “tiền án” của Kinh thành.

Hương Giang (Nhân đỉnh): Sông Hương – con sông lớn ở Thừa Thiên Huế, chảy qua trước Kinh thành Huế và đổ ra biển ở cửa Thuận An.

Nam Hải (Nhân đỉnh): Vùng biển phía nam đất nước

Tây Hải (Chương đỉnh): Vùng biển phía tây đất nước.

Linh Giang (Chương đỉnh): Sông Linh (hay sông Gianh) – con sông lớn ở tỉnh Quảng Bình.

Hồng Sơn (Anh đỉnh): Núi Chim Hồng (còn gọi là Hồng Lĩnh) - dãy núi lớn ở Hà Tĩnh.

Lô Hà (Anh đỉnh): Sông Lô – con sông lớn ở vùng núi và trung du Bắc Bộ.

Thuận An Hải Khẩu (Nghị đỉnh): Cửa biển Thuận An (còn gọi là Cửa Eo) - thuộc huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế

Bạch Đằng Giang (Nghị đỉnh): Sông Bạch Đằng (còn gọi là sông Vân Cừ, sông Rừng) – con sông lớn ở đông bắc Tổ quốc, chảy qua các tỉnh thành Quảng Ninh, Hải Phòng. Sông Bạch Đằng ghi dấu lịch sử với những trận thuỷ chiến chống quân xâm lược.

Thạch Hãn Giang (Thuần đỉnh): Sông Thạch Hãn – con sông lớn ở tỉnh Quảng Trị.

Tản Viên Sơn (Thuần đỉnh): Núi Tản Viên - ngọn núi thuộc tỉnh Hà Tây cũ, nay thuộc Ba Vì - Hà Nội Tản Viên là ngọn núi gắn liền với truyền thuyết Sơn Tinh trị thuỷ.

Đại Lĩnh (Tuyên đỉnh): Núi Đại Lĩnh (Đại Lãnh) – dãy núi lớn là ranh giới giữa tỉnh Phú Yên và Khánh Hoà.

Nhĩ Hà (Tuyên đỉnh): Sông Nhĩ (còn gọi là sông Nhị, sông Hồng): Con sông lớn chảy từ phía tây bắc xuống đồng bằng Bắc Bộ. Đây là con sông lớn có chi lưu phức tạp bậc nhất, có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của cả đồng bằng Bắc Bộ bởi nền văn minh lúa nước.

Đà Nẵng Hải Khẩu (Dụ đỉnh): Cửa biển Đà Nẵng (còn gọi là cửa Hàn, vịnh Hàn) – nơi sông Cẩm Lệ chảy về vũng Hàn rồi đổ ra biển.

Hải Vân Quan (Dụ đỉnh): Tức cửa quan Hải Vân, một trấn ải nằm trên dãy Hải Vân, ranh giới giữa Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng. Hải Vân Quan được xây dựng năm 1826, đến nay vẫn tồn tại.

Hoành Sơn (Huyền đỉnh): Núi Hoành Sơn hay Đèo Ngang, dãy núi ranh giới giữa tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình ở Bắc Trung Bộ; xưa kia là ranh giới Đại Việt – Chăm Pa. Trên núi có một trấn ải là Hoành Sơn Quan đến nay vẫn tồn tại.

Hậu Giang - Tiền Giang (Huyền đỉnh): Sông Tiền – sông Hậu – hai con sông lớn chảy qua và có ảnh hưởng lớn nhiều tỉnh thành ở Nam Bộ, có các chi lưu khi đổ ra biển thành 9 nhánh, nên miền đất này còn gọi là đồng bằng sông Cửu Long.

Cửu đỉnh là Bảo vật Quốc gia của Việt Nam.

Tag: Việt Nam Huế Cửu đỉnh bách khoa thư địa lý danh thắng hòa bình thống nhất đúc đồng điêu khắc bảo vật Quốc gia