Do người đời đã trao tặng cho Xuân Diệu là “Ông hoàng tình yêu” thì thôi, hãy gọi Du Tử Lê là “Thi sĩ của tình yêu” vậy! Mà viết về tình yêu thì nói chung, ông hoàng hay thi sĩ đều không có tuổi. Chiều hôm nay, tất cả chúng ta đều nhận được tin buồn. Nhưng phải chăng, mọi tin buồn đều đã được báo trước? Người đến người sẽ đi! Và thi sĩ cũng sẽ như vậy! Chỉ duy nhất những bài thơ hay ở lại!

Tin, bài liên quan:

Nhà thơ, dịch giả, họa sĩ Hoàng Ngọc Biên qua đời

Di cảo hồi ký của nhà thơ Quang Dũng

Nhà thơ Đài Loan ra mắt thi phẩm ở Việt Nam

Trên facebook Tuyền Phan (tên người bạn đời) mà bạn bè ai cũng biết là thi sĩ Du Tử Lê thi thoảng vẫn dùng để liên lạc với bạn bè, vừa thông báo thi sĩ đột ngột ra đi lúc 8 giờ 6 phút tối thứ 7/10 tại nhà riêng ở Garden Grove (Mỹ) nhẹ nhàng trong một giấc ngủ. Và thông tin này sau đó đồng loạt được các báo xác nhận.

Du Tử Lê trầm tư bên biển - Ảnh: Nguyễn Đức Cung

Như vậy,  “Thi sĩ của tình yêu” qua đời thọ 77 tuổi.

Sinh thời, Du Tử Lê từng viết về tình yêu như sau:

“Tình yêu nói chung (không giới hạn trong tình yêu nam nữ), với tôi là một thứ tôn giáo. Thứ tôn giáo mà mỗi chúng ta là giáo chủ của tôn giáo đó. Kẻ giàu có nhất trong nhân loại, theo tôi, không phải là người nhiều tiền của nhất; mà là người có nhiều tình yêu nhất, dành cho đồng loại, thiên nhiên, thú vật.

Thi sĩ Du Tử Lê - Tượng trên đá

Bởi vì ngay cả khi bạn giàu có như Bill Gates thì bạn cũng chẳng thể mua chuộc, hối lộ thần chết, để khỏi chết. Và khi chết, bạn cũng chẳng thể mang theo tiền bạc bạn có. Tất cả mọi thứ thuộc về vật chất, bạn đều buộc phải bỏ lại. Cái bạn bỏ lại tốt đẹp, được mọi người nhớ, nhắc chính là tình yêu mà bạn đã có, đã cho mọi người khi còn sống. Nói khác đi, đó là thứ tiền tệ hay tài-sản-tinh-thần mà ngay thần chết cũng không thể tước, đoạt được của bạn…”.

Thi sĩ Du Tử Lê - Tranh họa sĩ Đinh Cường

Thi sĩ Du Tử Lê tên thật là Lê Cự Phách sinh năm 1942 tại Kim Bảng, Hà Nam. Ông là tác giả của 70 tập thơ, văn xuôi. Ông học Đại học Văn khoa Sài Gòn, tu nghiệp báo chí tại Indianapolis, Indiana (1969). Ông đạt Giải thưởng Văn chương toàn quốc tại Sài Gòn năm 1973 (tập Thơ tình Du Tử Lê 1967-1972).

Một tuyển thơ Du Tử Lê

Thập niên 1980-1990, thơ ông xuất hiện trên Los Angeles Times và New York Times. Thơ ông được dịch trong tuyển tập Understanding Vietnam (liên Đại học Berkeley, UCLA, London ấn hành; là sách giáo khoa về văn học Việt Nam cho nhiều đại học tại châu Âu).

Bức ảnh cuối cùng thi sĩ Du Tử Lê (trái) chụp với nhạc sĩ Nguyễn Đình Nguyên khi ông về TP.HCM, tối ngày 5/6/2019. Không ngờ đó cũng là lần ông chia tay thân hữu (Ảnh: Tuyền Phan)

Ông là một trong 6 nhà thơ Việt Nam thế kỷ 20 có thơ dịch trong tuyển tập World Poetry - An Anthology of Verse from Antiquity to Our Time (W.W. Norton New York, 1998). Ông từng thuyết trình về sáng tạo thơ ca tại một số đại học ở Mỹ, Pháp, Đức và Úc. Ông cư ngụ tại Garden Grove, Nam California (Mỹ). Nhiều bài thơ của ông đã được phổ nhạc thành các ca khúc nổi tiếng.

Tiễn biệt “thi sĩ tình yêu Du Tử Lê, DDVN trân trọng giới thiệu một số bài thơ nổi tiếng của ông.  

Chùm thơ  “Ai nhớ ngàn năm một ngón tay” của thi sĩ Du Tử Lê

Ơn em

ơn em thơ dại từ trời,
theo ta xuống biển, vớt đời ta trôi.
ơn em dáng mộng mưa vời,
theo ta lên núi, về đồi yêu thương.
ơn em ngực ngải môi trầm,
cho ta cỏ mặn, trăm lần lá ngoan.
ơn em hơi thoáng chỗ nằm,
dấu quanh dấu quẩn nỗi buồn một nơi.
ơn em tình như mù loà,
như con sâu nhỏ bò qua giấc vùi.
ơn em hồn sớm ngậm ngùi,
kiếp sau xin giữ lại đời cho nhau.
tạ ơn em… tạ ơn em…

*Chú thích: Bài thơ này đã được nhạc sĩ Từ Công Phụng phổ nhạc thành bài hát “Giữ đời cho nhau”. 

Bài "Như bài hát cũ" được nhạc sĩ Nguyễn Đình Nguyên phổ nhạc có thể xem là bài hát cuối cùng phổ thơ Du Tử Lê mà thi sĩ được nhìn thấy văn bản.

Khúc thụy du

1.
như con chim bói cá
trên cọc nhọn trăm năm
tôi tìm đời đánh mất
trong vụng nước cuộc đời

như con chim bói cá
tôi thường ngừng cánh bay
ngước nhìn lên huyệt lộ
bầy quạ rỉa xác người
(của tươi đời nhượng lại)
bữa ăn nào ngon hơn
làm sao tôi nói được

"Là chim bói cá trên cọc nhọn trăm năm..." (Ảnh: Vĩnh Quyền)

như con chim bói cá
tôi lặn sâu trong bùn
hoài công tìm ý nghĩa
cho cảnh tình hôm nay

trên xác người chưa rữa
trên thịt người chưa tan
trên cánh tay chó gặm
trên chiếc đầu lợn tha
tôi sống như người mù
tôi sống như người điên
tôi làm chim bói cá
lặn tìm vuông đời mình

trên mặt đất nhiên lặng
không tăm nào sủi lên

đời sống như thân nấm
mỗi ngày một lùn đi
tâm hồn ta cọc lại
ai làm người như tôi?

2.
mịn màng như nỗi chết
hoang đường như tuổi thơ
chưa một lần hé nở
trên ngọn cờ không bay
đôi mắt nàng không khép
bàn tay nàng không thưa
lọn tóc nàng đêm tối
khư khư ôm tình dài

ngực tôi đầy nắng lửa
hãy nói về cuộc đời
tôi còn gì để sống
hãy nói về cuộc đời
khi tôi không còn nữa
sẽ mang được những gì
về bên kia thế giới
thuỵ ơi và thuỵ ơi

tôi làm ma không đầu
tôi làm ma không bụng
tôi chỉ còn đôi chân
hay chỉ còn đôi tay
sờ soạng tìm thi thể
quờ quạng tìm trái tim
lẫn tan cùng vỏ đạn
dính văng cùng mảnh bom
thuỵ ơi và thuỵ ơi
đừng bao giờ em hỏi
vì sao mình yêu nhau
vì sao môi anh nóng
vì sao tay anh lạnh
vì sao thân anh rung
vì sao chân không vững
vì sao anh van em
hãy cho anh được thở
bằng ngực em rũ buồn
hãy cho anh được ôm
em, ngang bằng sự chết

tình yêu như ngọn dao
anh đâm mình, lút cán
thuỵ ơi và thuỵ ơi

không còn gì có nghĩa
ngoài tình anh tình em
đã ướt đầm thân thể

anh ru anh ngủ mùi
đợi một giờ linh hiển

*Chú thích: Bài thơ này đã được nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc thành bài hát cùng tên. Về tên gọi của bài thơ, Thuỵ là tên riêng của bà Thuỵ Châu, vợ cũ của tác giả, còn Du lấy từ bút danh của ông.

 

Bước chậm qua đời

Du Tử Lê tự họa

Người đã thế ta còn chi tiếc nữa,
Tình còn chi mà ta phải điên cuồng.
Ta giận ta không thể lấy lại hồn,
Không thể chuộc lại tình đã hiến.
Không thể bỉ khinh người ta ca tụng,
Không thể bôi nhọ chính mặt ta hôn.

Tình ta đẹp nên suốt đời quý báu,
Hồn như trời nên biển rộng bao la,
Người có thể một phút giây bán rẻ,
Nhưng riêng ta lòng mãi mãi tôn thờ.

Trước bội bạc ta trở thành man dã,
Móng điên cuồng, nanh vuốt muốn giương ra
Thương cho ta không thể giết được người
Mà quay lại cào mặt ta rướm máu.

Ôi đau đớn đã nhận chìm ta xuống .
Như con chim ủ kín vết thương mình,
Lần cuối cùng ta nói với nhân gian,
Ta đắm đuối nên suốt đời ta khổ.

Ta vụng tính nên cuối cùng thua lỗ,
Đành trở về ngủ dưới mái hiên mưa.
Đành trở về cùng với hạt sương sa,
Dưới hiên lạnh thấy hồn ai co quắp.

Người cũng chỉ như trăm ngàn kẻ khác.
Sầu hai vai ta bước chậm qua đời!

 

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
đời lưu vong không cả một ngôi mồ
vùi đất lạ thịt xương e khó rã
hồn không đi sao trở lại quê nhà

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
nước ngược dòng sẽ đẩy xác trôi đi
bên kia biển là quê hương tôi đó
rặng tre xưa muôn tuổi vẫn xanh rì

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
và nhớ đừng vội vuốt mắt cho tôi
cho tôi hướng vọng quê tôi lần cuối
biết đâu chừng xác tôi chẳng đến nơi

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
đừng ngập ngừng vì ái ngại cho tôi
những năm trước bao người ngon miệng cá
thì sá gì thêm một xác cong queo

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
cho tôi về gặp lại các con tôi
cho tôi về nhìn thấy lệ chúng rơi
từ những mắt đã buồn hơn bóng tối

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
và trên đường hãy nhớ hát quốc ca
ôi lâu quá không còn ai hát nữa
(bài hát giờ cũng như một hồn ma)

Khi tôi chết nỗi buồn kia cũng hết
đời lưu vong tận tuyệt với linh hồn.

Vô đề tháng Mười - Tranh Du Tử Lê

 

Đêm nhớ trăng Sài Gòn

Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ hồn thanh niên vàng
Tìm tôi đèn thắp hai hàng
Lạc nhau cuối phố sương quàng cỏ cây

Ngỡ hồn ta xứ mưa bay
Tôi chiêng trống gọi mỗi ngày mỗi xa
Đêm về theo bánh xe qua
Nhớ em xa lộ nhớ nhà Hàng Xanh

Nhớ em kim chỉ khứu tình
Trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre
Nhớ mưa buồn khắp Thị Nghè
Nắng Trương Minh Giản trưa hè Tự Do

Nhớ nghĩa trang quê hương bạn bè
Nhớ pho tượng lính buồn se bụi đường
Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ sầu em bến nào?

 

 

Chân dung

tôi ngồi trong nỗi tôi riêng
bên trong ghế lạnh, ngoài hiên bóng rời
phòng tôi trần thiết gương người
tường sơn kỷ niệm, vách bồi dáng xưa
tóc người chảy suốt cơn mưa
ngực thơm hoa bưởi, môi đưa bão về

tôi ngồi giữa cõi-tôi-khuya
có ai gõ cửa? mà nghe lá chào
tưởng người ngọn sóng lao xao
biển muôn năm gọi tôi nào có vui
người về có nén hương, thôi
cắm lên phần mộ hồn tôi úa vàng

tôi-ngồi-trong-cõi-nhân-gian

Chân dung thi sĩ Du Tử Lê - Sơn dầu - Tranh họa sĩ Đinh Cường

 

 

Ai nhớ ngàn năm một ngón tay

Tháng tư tôi đến rừng chưa thức
Mưa vẫn chờ tôi ở cuối khuya
Có môi chưa nói lời chia biệt
Và mắt chưa buồn như mộ bia

Tháng tư nao nức chiều quên tắt
Chim bảo cây cành hãy lắng nghe
Bước chân ai dưới tàng phong ốm
Mà tiếng giày rơi như suối reo

Tháng tư khao khát, đêm, vô tận
Tôi với người riêng một góc trời
Làm sao anh biết trăng không lạnh
Và cánh chim nào sẽ bỏ tôi

Tháng tư hư ảo người đâu biết
Cảnh tượng hồn tôi : một khán đài
Với bao chiêng, trống, bao cờ xí
Tôi đón anh về tự biển khơi

Tháng tư xe ngựa về ngang phố
Đôi mắt nào treo mỗi góc đường
Đêm ai tóc phủ mềm da lụa
Tôi với người chung một bến sông

Tháng tư nắng ngọt hoa công chúa
Riêng đoá hoàng lan trong mắt tôi
Làm sao anh biết khi xa bạn
Tôi cũng như chiều : tôi mồ côi

Tháng tư chăn gối nồng son, phấn
Đêm với ngày trong một tấm gương
Thịt, xương đã trộn, như sông, núi
Tôi với người, ai mang vết thương ?

Tháng tư rồi sẽ không ai nhớ
Rừng sẽ vì tôi nức nở hoài
Mắt ai rồi sẽ như bia mộ
Ngựa có về qua cũng thiếu đôi

Tháng tư người nhắc làm chi nữa
Cảnh tượng hồn tôi đã miếu thờ
Trống, chiêng, cờ, xí như cơn mộng
Mưa đã chờ tôị Mưa...đã ...mưa

Mai kia sống với vầng trăng ấy
người có còn thương một bóng cây
Góc phố còn treo đôi mắt bão
Ai nhớ ngàn năm một ngón tay ?

D.T.L