Giọng ca vượt thời gian vừa về chốn 'nghìn trùng xa cách' là ai?

Danh ca Thái Thanh, người thể hiện thành công ca khúc 'Nghìn trùng xa cách' được đông đảo khán giả yêu mến vừa qua đời ở tuổi 86 tại Mỹ.

Thái Thanh tên thật là Phạm Thị Băng Thanh, sinh năm 1934, là giọng ca tiêu biểu nhất của tân nhạc Việt Nam. Bà được công chúng yêu mến, được giới âm nhạc tôn vinh là "giọng hát vượt thời gian". Bà bắt đầu đi hát từ năm 14 tuổi trong vùng kháng chiến, nổi tiếng cùng ban hợp ca Thăng Long của gia đình.

Thái Thanh không qua học một trường lớp nào, tự luyện thanh theo lối dân ca đồng bằng Bắc Bộ và các sách nhạc tiếng Pháp và sau này tạo ra một cách hát pha trộn Đông - Tây của riêng mình. Giọng hát của bà chịu nhiều ảnh hưởng của chầu văn, quan họ, chèo. Bà tự học nhạc bằng cách đặt mua các sách luyện thanh bằng tiếng Pháp. Danh ca sở hữu giọng light lirico soprano (tạm dịch: nữ cao trữ tình mảnh).

Giọng hát của bà chịu nhiều ảnh hưởng của chầu văn, quan họ, chèo. Bà tự học nhạc bằng cách đặt mua các sách luyện thanh bằng tiếng Pháp. Danh ca sở hữu giọng light lirico soprano (tạm dịch: nữ cao trữ tình mảnh).

Từ thập niên 1950, bà lấy nghệ danh Thái Thanh và sử dụng tên gọi này cho đến tận bây giờ. Năm 1951, bà theo gia đình Phạm Duy vào Sài Gòn lập nghiệp trong gánh hát Thăng Long, được nhạc sĩ Phạm Duy huấn luyện. Tiếng hát của Thái Thanh sau đó thực sự được chắp cánh, chinh phục cả giới trí thức lẫn bình dân.

Thái Thanh được là "Đệ nhất danh ca" của dòng nhạc tiền chiến cũng như nhạc tình miền Nam giai đoạn 1954-1975, và tên tuổi của bà cũng đặc biệt gắn liền với các nhạc phẩm của nhạc sĩ Phạm Duy.

Gia đình của nữ danh ca có nhiều người thành danh trong lĩnh vực âm nhạc. Chị của bà là Phạm Thị Quang Thái cũng là ca sĩ nổi tiếng với nghệ danh Thái Hằng. Thái Thanh trở thành em vợ của nhạc sĩ Phạm Duy sau khi ông lấy Thái Hằng làm vợ. Anh trai bà Phạm Đình Chương, là một nhạc sĩ lớn của tân nhạc Việt Nam và cũng là một ca sĩ với nghệ danh Hoài Bắc.

Thái Thanh bên chị gái - ca sĩ Thái Hằng (trái). Cả hai là giọng ca trụ cột của hợp ca Thăng Long - ban nhạc được hâm mộ bậc nhất thập niên 1950-1960. Lúc đó, Sài Gòn còn có tam ca Ngọc Lê Hà (trong đó Hoàng Lê và Khánh Ngọc cũng là chị em ruột), bộ đôi Thái Thanh - Thái Hằng vẫn tỏa sáng với nét kiều diễm, sắc sảo cùng lối hát giàu kỹ thuật.

Thái Thanh bên hai anh trai - nhạc sĩ Phạm Đình Chương (trái) và nhạc sĩ Phạm Đình Viêm - hai thành viên của hợp ca Thăng Long. Thời kỳ này, bà để kiểu tóc uốn xoăn, rẽ ngôi giữa đặc trưng của phụ nữ Sài Gòn thập niên 1960.

Thái Thanh bên các thành viên của hợp ca Thăng Long, gồm: nhạc sĩ Phạm Duy (trái, hàng trên) - anh rể, nhạc sĩ Phạm Đình Chương (giữa) - anh trai, Phạm Đình Viêm - anh trai, ca sĩ Thái Hằng (trái, hàng dưới) - chị gái và ca sĩ Khánh Ngọc (giữa) - chị dâu.

Thái Thanh kết hôn năm 1956 với tài tử Lê Quỳnh tại Sài Gòn. Bà sống ở khu vực gần chợ Thái Bình. Năm 1965, bà ly dị Lê Quỳnh sau khi đã có ba con gái và hai con trai. Các con của bà là Ý Lan sinh năm 1957, Lê Việt 1958, Quỳnh Dao tức Quỳnh Hương 1960, Thanh Loan 1962 và Lê Đại 1964. Sau khi ly hôn, bà ở lại Việt Nam cho đến năm 1985 thì sang Mỹ định cư.

Một trong những người con Thái Thanh cũng thành công không kém là Ý Lan. Ở thời điểm hiện tại, Ý Lan cũng là một trong những danh ca nổi tiếng tại Việt Nam và hải ngoại. Ý Lan chia sẻ, cô luôn coi mẹ là thần tượng trong cuộc sống cũng như trong âm nhạc.

"Mẹ tôi là một người đàn bà tình cảm và rất can đảm. Suốt thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành, hình ảnh của mẹ Thái Thanh âu yếm, chăm sóc và yêu thương các con đã ảnh hưởng đến tôi rất nhiều khi tôi làm mẹ. Tình cảm thiêng liêng của mẹ dành cho tôi là niềm hạnh phúc và cả sự may mắn vô bờ bến" - Danh ca Ý Lan chia sẻ.

Danh ca Thái Thanh và con gái Ý Lan

Năm 2000 Thái Thanh bị tai biến mạch máu não, năm 2002 bà tuyên bố giải nghệ, dẫu sau đó vẫn tham gia một số chương trình. Từ năm 2016 đến 2018, Thái Thanh phải nằm viện và truyền dinh dưỡng, không thể về nhà. Nằm trên giường bệnh, bà không nói được nhưng vẫn mấp máy môi nhẩm theo mỗi khi Ý Lan hát cho bà nghe. Để chăm sóc mẹ được chu đáo, ca sĩ thuê thêm hai người y tá túc trực trong bệnh viện.

Gần đây, trong những lần về Việt Nam biểu diễn, Ý Lan đã chia sẻ về bệnh tình và sức khỏe rất yếu của mẹ. "Mẹ tôi rất muốn về quê hương hát cùng nhưng tiếc là sức khỏe bà không cho phép. Vì vậy, trong mỗi đêm nhạc ở Việt Nam tôi đều thể hiện lại một số ca khúc gắn liền với tên tuổi của mẹ như một cách thay mặt bà" - Ý Lan từng cho biết.

Sự ra đi của danh ca Thái Thanh - người được mệnh danh là "huyền thoại âm nhạc Việt", "tiếng hát vượt thời gian" đã để lại nhiều tiếc thương cho các ca sĩ, nghệ sĩ đồng nghiệp thuộc nhiều thế hệ bởi bà là người đam mê cho nghệ thuật. Nhắc đến Thái Thanh không thể quên các ca khúc: "Ngày xưa Hoàng Thị", "Nghìn trùng xa cách", "Áo anh sứt chỉ đường tà", "Làng tôi"…

Sự ra đi của bà là một mất mát lớn với nền âm nhạc Việt Nam.

Trong cáo phó, gia đình trưởng nữ Ý Lan viết: "Thay cho sự tham dự, chia buồn, an táng và phúng điếu, mọi người yêu thương tiếng hát vượt thời gian Thái Thanh hãy cùng cầu nguyện cho mẹ chúng tôi được an nghỉ trong yên bình". Ngoài ra, gia đình nữ danh ca xin cũng không nhận phúng điếu và vòng hoa.

Cáo phó của cố danh ca Thái Thanh

Trên trang cá nhân của nhiều nghệ sĩ, những dòng cảm xúc luyến tiếc về sự ra đi của bà, về ngày "nghìn trùng xa cách người đã đi rồi, còn gì đâu nữa mà khóc với cười..." cũng đang được chia sẻ đến người mộ điệu...

Ca sĩ Ánh Tuyết - người được đặt nhiều hy vọng trong việc kế thừa danh ca Thái Thanh, xúc động nói: "Danh ca như tầm cỡ cô Thái Thanh ai ai cũng kính trọng. Song tới tuổi bà thì chuyện sinh lão bệnh tử khó tránh khỏi, bà ra đi theo quy luật tất yếu nhưng sự kính trọng dành cho bà thì còn mãi - sự kính trọng cao quý nhất.

Trong một cuộc đời rất dài, hãy nhìn lại bà đã để lại những gì! Giọng hát, cách sống của bà sẽ để cho các lớp sau phải học hỏi nhiều. Bà cống hiến thế nào cho nghệ thuật, để rồi nối tiếp đến thế hệ con, cháu bà. Với tôi hay những ai yêu quý, dõi theo bà, bà ra đi chắc chắn không khỏi gây tiếc nuối, hụt hẫng trong lòng người. Tôi cũng không tránh khỏi quy luật ấy".

MC Trấn Thành viết về nữ danh ca quá cố: "86 xuân một đời người! Vẻ vang và lộng lẫy chắc cũng đã mệt mỏi, nghỉ ngơi cụ nhé. Con cháu kiếp kiếp đời đời vẫn luôn dõi theo hào quang của cụ.

Người đi! Nhưng tâm hồn và tiếng hát vẫn sẽ ở lại, đủ lâu để "về sau, và nhiều năm sau nữa" dân gian vẫn sẽ truyền miệng kể nhau nghe về một huyền thoại lẫy lừng mang 2 tiếng THÁI THANH. Xin cúi đầu, tay chắp, đặt nhẹ cành hoa tạ từ lên mộ "người hát tình ca" với tất cả lòng biết ơn, để "kiếp nào có yêu nhau, thì xin tìm đến mai sau".

NSND Kim Cương - người em thân thiết của Thái Thanh tỏ ra bàng hoàng khi hay tin dữ. Nữ nghệ sĩ cho biết nhiều năm qua dù không còn gặp gỡ, song bà luôn trân trọng những kỷ niệm và hình ảnh lúc xưa với người chị đồng nghiệp của mình. Nghệ sĩ Kim Cương nói: “Vẫn biết sinh tử là chuyện của Trời, bản thân tôi ở tuổi này cũng chuẩn bị sẵn tâm lý tạm biệt mọi người nhưng nghe tin vẫn sốc quá! Cách đây vài tháng, tôi và một vài người bạn có dịp đến nhà riêng thăm chị Thái Thanh khi đến Mỹ. Dù buổi gặp mặt chỉ kéo dài 1-2 tiếng đồng hồ ngắn ngủi, chị khi ấy đã yếu đi nhiều nhưng cũng đã thỏa lòng chờ đợi bao nhiêu năm của tôi với chị.

Lúc trẻ, tôi quý chị ở tài năng, trọng ở đức hạnh và thân nhau như những người chị em ruột thịt. Tuổi già, dù hoàn cảnh xa cách, chúng tôi vẫn luôn giữ liên hệ qua điện thoại, thi thoảng hỏi thăm nhau qua con gái chị ấy - ca sĩ Ý Lan mỗi khi có dịp về nước biểu diễn. Điều tôi mừng và thấy an ủi cho người chị của mình là tuổi già của chị Thái Thanh rất ấm áp, vẹn tròn. Dù gia đình chị không trọn vẹn, song bù lại các con rất yêu thương, chăm sóc mẹ từng chút một. Tôi tin Thái Thanh đã hoàn toàn mãn nguyện khi nhắm mắt”.

Cũng theo NSND Kim Cương, danh ca Thái Thanh đã sống một đời trọn vẹn từ lúc sinh ra đến khi mất đi. Ngoài giọng hát đến nay không ai thay thế được, bà còn là một lớp nghệ sĩ có tư cách, xứng đáng được nhiều đàn em trong nghề kính phục, học hỏi.