Xã Y Tý nằm ở huyện Bát Xát, nơi này được xem là một trong những vùng khó khăn, xa xôi nhất của tình Lào Cai. Đồng bào Mông trắng ở đây nổi tiếng với kỹ thuật thêu ghép vải trổ thủng trên trang phục và cho đến nay, kỹ thuật này vẫn được gìn giữ và bảo tồn như một giá trị truyền thống, thể hiện bản sắc văn hóa của dân tộc.

Nét độc đáo trong trang phục

Nói về trang phục truyền thống của người Mông trắng đều có ở cả nam và nữ, tuy nhiên trang phục của nam chỉ đơn giản với 1 bộ áo cánh và quần đen, còn ở nữ thì cầu kỳ và đặc biệt hơn hẳn.

Phụ nữ người Mông trắng thường mặc trang phục truyền thống gồm áo có phần cổ hình chữ nhật được trang trí tinh xảo, quần dài đến bắp chân, xà cạp màu đen, trên đầu quấn nhiều lớp khăn và thắt ngang eo một chiếc tạp dề. Phần hoa văn trang trí cách điệu tập trung hầu hết ở cổ áo và tạp dề, đặc biệt thắt lưng với nhiều chi tiết độc đáo sẽ là điểm nhấn cho toàn bộ trang phục.

Trang phục của phụ nữ Mông trắng được trang trí tinh xảo và cầu kỳ.

Tạp dề trong trang phục truyền thống người Mông Y Tý được trang trí công phu, với phần chính giữa là kỹ thuật thêu ghép vải từ một tấm hoa văn chữ nhật to nằm ngang và hai tấm nhỏ hơn cũng hình chữ nhật nằm dọc hai bên. Phần thắt lưng nối với tạp dề được thêu cầu kỹ bằng kỹ thuật ghép vải trổ thủng hoa văn hình xoắn ốc với mỗi bên gồm 3 ô hình vuông, xen kẽ giữa các ô vuông là các đoạn vải trơn màu đỏ, các đường chỉ trắng được thêu theo chiều dọc.

Phần tạp dề và thắt lưng được thêu trang trí công phu tỉ mỉ.

Điều đặc biệt nữa phải kể đến chính là các mẫu hoa văn của đồng bào Mông trắng không quá sặc sỡ, thường mang tông màu trầm với những mảng màu lớn thế nhưng lại đặc biệt lôi cuốn người nhìn.

Thêu ghép vải là nét văn hóa truyền thống của đồng bào Mông trắng Y Tý.

Kỹ thuật thêu ghép vải của người Mông trắng

Người Mông trắng Y Tý lấy cảm hứng và sáng tạo cho các đường thêu của mình từ những con vật hay vật dụng quen thuộc được sử dụng hằng ngày như bông hoa, con ốc sên, lỗ của chiếc kim khâu, hình ngọn núi, cối xay, dương xỉ, lược chải tóc hay hạt dưa… cùng với kỹ thuật thêu ghép vải trổ thủng được lưu truyền từ bao đời nay đã tạo nên những bộ trang phục cuốn hút không thể rời mắt. Đồng thời ý nghĩa ẩn sâu trong các đường thêu chính là sự chứa đựng giá trị văn hóa, tính biểu tượng và tín ngưỡng của dân tộc.

Họa tiết của kỹ thuật thêu ghép vải người Mông lấy cảm hứng từ thiên nhiên, con vật và vật dụng sinh hoạt hằng ngày.

Kỹ thuật thêu sẽ có sự khác biệt nhất định ở mỗi vùng miền. Tuy nhiên tất cả đều có điểm chung là sự kỳ công tỉ mỉ qua từng công đoạn. Trước tiên người nghệ nhân sẽ đặt miếng vải trắng trên nền vải dày sẫm có màu đen hoặc xanh đã được chuẩn bị sẵn, sau đó gấp các cạnh rìa vải trắng lại và khâu cố định. Các đường hoa văn được vẽ và khâu cẩn thận bằng chỉ theo dạng xoắn ốc rồi cắt thủng.

Công đoạn cắt thủng để thực hiện kỹ thuật thêu ghép vải.

Tiếp đến, người thêu sẽ khéo léo gấp vén các cạnh vừa cắt, rồi dùng mũi chỉ khâu thật kín để che phần vải tưa. Phần hoa văn trổ thủng khi đã được viền hết nghệ nhân lại tiếp tục dùng chỉ màu, thêu đáp vải hình xoắn ốc và hình dấu nhân đè lên nền vải trắng cho đến khi tấm vải được che phủ hoàn toàn.

Sau cùng để mẫu thêu được hoàn thiện, người thợ sử dụng chỉ trắng khâu các mũi đột nhỏ li ti, tạo ra các họa tiết hoa văn độc đáo ở giữa các nét của phần nền sẫm còn lộ ra. Càng về sau, những nghệ nhân thêu Y Tý càng sáng tạo và cải cách những họa tiết đòi hỏi sự tỉ mỉ cao hơn, các mũi thêu công phu hơn và thời gian thực hiện cũng cũng nhiều hơn trước. Sản phẩm hoàn thiện cũng từ đó mà đẹp mắt và độc đáo hơn.

Hiện nay, Y Tý đã và đang trở thành địa điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn du khách trong và ngoài nước, đặc biệt là các du khách quốc tế yêu thích khám phá văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc đến tham quan, trải nghiệm.

Nhiều du khách trong và ngoài nước đến và trải nghiệm thêu ghép vải của người Mông Y Tý

Đáp ứng nhu cầu đó, người thợ dệt Y Tý cũng đã không ngừng phát triển các sản phẩm thủ công của mình sao cho phù hợp thị hiếu của du khách. Hàng loạt các sản phẩm có giá trị ứng dụng cao được kết hợp thêu đáp vải như túi xách, ví, khăn đội đầu, váy áo truyền thống ra đời. Đây cũng là cơ hội để người dân Y Tý quảng bá nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông trắng đến khách du lịch trong nước và Quốc tế.

Tag: Đồng bào Mông Trắng Y Tý Thêu ghép vải Nghệ thuật Văn hóa truyền thống