Nghệ thuật múa bóng rỗi thường được tổ chức vào các dịp lễ hội tại các đền miếu ở Nam Bộ. Theo lời cha ông xưa, những nghệ nhân khi trình diễn những bài hát rỗi thường kết hợp với những điệu múa pha chút tạp kỹ của xiếc một cách đầy công phu và điêu luyện.

Ông Huỳnh Văn Nguyệt, nhà nghiên cứu về văn hóa dân gian Nam Bộ cho biết, nghệ thuật múa bóng rỗi đã tồn tại cách đây hơn 300 năm, chủ yếu phục vụ cho các nghi lễ cúng bái đình, đền ở Nam Bộ. Đây được xem là một trong những loại hình nghệ thuật múa hát nghi lễ thờ cúng. Các tiết mục biểu diễn thường được chia thành từng phẩn nhỏ và liên kết, nối đuôi nhau như: Khai tràng, Chầu mời – thỉnh tổ, mời tiên ra tuồng, phước lộc, hát chặp,… Tuy nhiên, người thực hiện múa bóng phải vừa múa, vừa đọc những bài dè kể về gốc tích đền, miếu thờ,… nơi đang biểu diễn hay những bài vè nói về nguồn cội tổ tiên, đất nước, tục lệ người xưa, tình yêu thương và sự hiếu thảo của người dân Việt Nam. Ngoài ra, người múa phải hội tụ tổng hợp năng khiếu về ca, diễn, múa và sự khéo léo, dẻo dai, sức khỏe, chất giọng tối và phải thật nhạy bén trong việc cảm âm.

Các nghệ nhân múa bóng rỗi

Theo lời của nghệ nhân múa bóng, bà Nguyễn Thị Sáng (76 tuổi) kể lại, nghề múa bóng rỗi từng bị đánh đồng với các hủ tục đồng bóng như: bóng cốt, bóng xá,… nên bị nhiều chính quyền địa phương cấm. Nhiều năm sau đó, khi các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian phân tích những cái hay, cái đẹp của loại hình diễn xướng độc đáo này, những nghệ nhân mới có thể hoạt động trở lại. Cho đến nay, bà Sang và các lớp đệ tử sau này vẫn thường xuyên biểu diễn tại các lễ hội tâm linh như Lễ vía Bà Chúa Xứ tại các tỉnh như An Giang, Bến Tre, Kiên Giang, Bạc Liệu,… và hầu như không nhận bất cứ nguồn lệ phí nào. Bà nói thêm, hiện tại múa bóng rỗi có 2 hình thức phổ biến là múa đơn và múa đôi tùy thuộc vào nơi tổ chức. Tuy nhiên, theo bà dù là hình thức nào thì múa bóng vẫn luôn thu hút người xem, đặc biệt là trẻ em bởi những động tác, thần thái và lời đọc vè có điệu, vần nghe bắt tai.

Múa bóng rỗi được chia là hai loại là múa đơn và múa đôi,

Em Nguyễn Thị Tuyết, cháu ngoại của bà Sang nói thêm, để thành thục nghề múa bóng là một quá trình đầy gian nan, bởi nó đòi hỏi phải có sự kiên trì, khéo léo và đam mê thì mới có thể theo nghề lâu dài được. Tuyết nói thêm, tùy vào nơi diễn mà nghi thức và tiết mục sẽ có sự biến tấu khác nhau, như điểm chung vẫn là dâng mâm, dâng bông, múa ghế, múa khạp, múa xoay đĩa, rót rượu bằng đầu,…

Bên cạnh đó, một số nghệ nhân múa bóng rỗi nói thêm, khi thực hiện múa bóng phải đi kèm với lễ vật là một con heo trắng luộc và đĩa tam sên bao gồm thịt heo, hột vịt và tôm. Ngoài ra, để người múa có thể hoàn tâm, nhập tâm vào vai diễn và múa hết mình, nhạc nền biểu diễn phải trực tiếp từ ban nhạc, không được phép sử dụng băng đĩa có sẵn.

Múa bóng rỗi cần đi kèm lễ vật và phải có ban nhạc sóng thì nghệ nhân mới có thể nhập tâm trong khi biểu diễn.

Tuy nhiên, hiện nay, loại hình nghệ thuật bóng rỗ này đang dần mai một theo thời gian, do không còn nhiều nghệ nhân theo đuổi nghề. Do đó, nhiều nghệ nhân lâu đời mong muốn loại loại hình nghệ thuật cổ xưa và quý hiếm này cần được phát huy và song song đó, chúng cũng cần có những nguyên tắc, luật lệ nhất định để không bị biến tướng và bị hiểu nhầm thành hình thức mê tín, dị đoan.

Hình ảnh: Internet

Tag: bóng rỗi múa bóng nghệ nhân bóng rỗi