Ngôn ngữ từ bao đời nay, là linh hồn của văn hóa, là công cụ kết nối con người qua thời gian và không gian. Mỗi thế hệ lại có những dấu ấn riêng trên bức tranh ngôn ngữ ấy. 

Và Gen Z – thế hệ sinh ra trong kỷ nguyên công nghệ số đang vẽ nên những gam màu rực rỡ, táo bạo. Với những cụm từ như “chao xìn”, “okela”, “xỉu up xỉu down” hay “chill phết”, Gen Z không chỉ giao tiếp mà còn sáng tạo, định hình một phong cách ngôn ngữ độc đáo, phản ánh cá tính và tinh thần thời đại.

Tuy nhiên, sự đổi mới này cũng làm dấy lên tranh luận: Liệu ngôn ngữ Gen Z là biểu tượng của sự sáng tạo hay đang dần xa rời gốc gác văn hóa truyền thống? Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về hai mặt của vấn đề, đồng thời bày tỏ quan điểm cá nhân về hành trình ngôn ngữ đầy sắc màu của Gen Z.

Sáng tạo ngôn ngữ – Tinh thần tự do của Gen Z

Ngôn ngữ của Gen Z là một sân chơi không giới hạn, nơi sự sáng tạo được đẩy lên đến đỉnh cao. Lớn lên trong thời kỳ bùng nổ của mạng xã hội và internet, Gen Z tiếp cận thế giới qua những nền tảng như TikTok, Instagram, Zalo hay YouTube. Những cụm từ như “chao xìn” (biến tấu hài hước từ “xin chào”), “đi đường quyền” (ám chỉ hành động mạnh mẽ, quyết liệt) hay “bóc phốt” (vạch trần sự thật) không chỉ ngắn gọn, dễ nhớ mà còn mang tính giải trí, dễ dàng lan tỏa trong cộng đồng. Chúng phản ánh khả năng của Gen Z trong việc kết hợp tiếng Việt với tiếng Anh, tiếng lóng và các yếu tố văn hóa đại chúng để tạo ra một ngôn ngữ sống động, gần gũi.

Ảnh minh họa: Internet

Sự sáng tạo này còn thể hiện qua cách Gen Z “Việt hóa” các thuật ngữ ngoại lai. Chẳng hạn, từ “vibe” trong tiếng Anh được dùng để chỉ cảm giác, tâm trạng, còn “trendy” thì trở thành “trend” – một tính từ phổ biến để miêu tả cái gì đó đang hot, đang thời thượng. Những từ như “chill” hay “happy” không chỉ được mượn mà còn được sử dụng một cách tự nhiên, linh hoạt, bổ sung những sắc thái biểu cảm mà tiếng Việt truyền thống đôi khi khó diễn đạt. Hơn nữa, Gen Z còn sáng tạo bằng cách biến những câu nói thông thường thành meme (hình ảnh, clip mang tính biểu tượng, hài hước) hoặc trend trên mạng xã hội, như “xỉu up xỉu down” để mô tả trạng thái cảm xúc dao động mạnh mẽ. Điều này cho thấy họ không chỉ sử dụng ngôn ngữ mà còn biến nó thành một dạng nghệ thuật, một cách để thể hiện cá tính và kết nối với thế giới.

Ảnh minh họa: Internet

Một điểm đáng chú ý nữa là ngôn ngữ Gen Z phản ánh sự toàn cầu hóa. Họ tiếp cận văn hóa quốc tế qua phim ảnh, âm nhạc và các nền tảng trực tuyến, từ đó mang những yếu tố mới mẻ vào tiếng Việt. Ví dụ, cụm từ “slay” (từ tiếng Anh nghĩa là làm điều gì đó xuất sắc) được Gen Z dùng để khen ngợi một hành động ấn tượng.

Sự giao thoa này không chỉ làm phong phú tiếng Việt mà còn giúp thế hệ trẻ tự tin hơn khi giao tiếp với bạn bè quốc tế, đặc biệt trên các nền tảng toàn cầu.

Xa rời gốc gác - Nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa?

Tuy nhiên, không phải ai cũng nhìn nhận ngôn ngữ Gen Z với con mắt tích cực. Nhiều người, đặc biệt là các thế hệ lớn hơn cho rằng những cụm từ như “chao xìn” hay “okela” đang làm méo mó tiếng Việt, khiến ngôn ngữ mất đi sự trong sáng và chuẩn mực. Những từ lóng này thường khó hiểu đối với người lớn tuổi, tạo ra rào cản giao tiếp giữa các thế hệ. Chẳng hạn, khi một bạn trẻ nói “tui xỉu” để bày tỏ sự bất ngờ, người nghe không quen thuộc có thể cảm thấy bối rối, không nắm bắt được ý nghĩa.

Hơn nữa, việc lạm dụng tiếng lóng và vay mượn từ nước ngoài đang khiến một số người lo ngại về nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa. Thay vì sử dụng những từ thuần Việt như “vui vẻ”, “bạn bè” hay “hạnh phúc”, Gen Z thường chọn “happy”, “friend” hoặc “chill”. Điều này có thể làm mờ dần những từ ngữ giàu giá trị biểu cảm của tiếng Việt, vốn là di sản văn hóa được trau chuốt qua hàng thế kỷ. Ví dụ, từ “hiền hòa” mang một sắc thái dịu dàng, sâu lắng mà “chill” không thể thay thế hoàn toàn. Nếu thế hệ trẻ dần lãng quên những từ ngữ này, tiếng Việt có thể mất đi một phần sự phong phú và tinh tế.

Ảnh minh họa: Internet

Một vấn đề khác là tính “nhất thời” của ngôn ngữ Gen Z. Những từ lóng như “cà khịa” hay “bóc phốt” thường xuất hiện theo các xu hướng trên mạng xã hội và nhanh chóng bị thay thế khi trend mới xuất hiện. Điều này khiến ngôn ngữ Gen Z thiếu tính bền vững, khó trở thành một phần lâu dài trong kho tàng tiếng Việt. Khi ngôn ngữ chỉ còn là công cụ chạy theo “trend”, nó có nguy cơ mất đi vai trò là cầu nối văn hóa, lịch sử và cảm xúc giữa các thế hệ.

Quan điểm cá nhân: Dung hòa giữa sáng tạo và truyền thống

Là một người thuộc thế hệ Gen Z, tôi nhìn nhận ngôn ngữ của chúng ta như một luồng gió mới, vừa tươi trẻ, vừa tràn đầy sức sống. Tôi yêu thích cách mà “chao xìn” mang lại cảm giác gần gũi, hài hước và tôi tự hào khi thấy bạn bè quốc tế trầm trồ trước sự sáng tạo của tiếng Việt trên TikTok hay Instagram.

Những cụm từ như “đi đường quyền” hay “slay” không chỉ là từ ngữ, mà còn là cách chúng ta thể hiện sự tự tin, cá tính và khả năng thích nghi với thế giới hiện đại. Tuy nhiên, tôi cũng ý thức rằng ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là cội rễ văn hóa, là nơi lưu giữ hồn cốt dân tộc.

Theo tôi, Gen Z không cần phải lựa chọn giữa “chao xìn” và “xin chào”. Chúng ta có thể sáng tạo mà vẫn trân trọng gốc gác. Ví dụ, tôi thường dùng những từ lóng như “chill” hay “vibe” khi trò chuyện với bạn bè cùng trang lứa, nhưng khi viết thư cho thầy cô, nói chuyện với ông bà, hay tham gia các sự kiện trang trọng, tôi luôn chọn những từ ngữ chuẩn mực, lịch sự như “kính thưa”, “trân trọng” hay “niềm vui”. Điều này không chỉ giúp duy trì sự phong phú của tiếng Việt mà còn thể hiện sự linh hoạt trong giao tiếp, biết điều chỉnh ngôn ngữ phù hợp với ngữ cảnh.

Hơn nữa, tôi tin rằng Gen Z có thể chủ động làm giàu tiếng Việt bằng cách kết hợp sáng tạo và truyền thống. Đồng thời, các bạn trẻ cần được khuyến khích đọc sách, nghe nhạc và tìm hiểu văn học Việt Nam để thấu hiểu giá trị của những từ ngữ thuần Việt. Nếu làm được điều này, Gen Z sẽ không chỉ là những người sáng tạo ngôn ngữ mà còn là những người gìn giữ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc.

Bạn Hoài Nam (sinh viên năm 3 khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM) chia sẻ góc nhìn thú vị về việc Gen Z đang sáng tạo ngôn ngữ trong đời sống hàng ngày. “Mình thấy Gen Z có cách dùng tiếng Việt rất linh hoạt và sáng tạo – từ việc chế ra các cụm từ mới, viết tắt, cho đến chơi chữ hài hước trên mạng xã hội. Nhiều người lo ngại điều này khiến tiếng Việt ‘biến dạng’, nhưng theo mình, đó là dấu hiệu cho thấy ngôn ngữ vẫn đang sống và phát triển.” Nam nhấn mạnh rằng, dù sáng tạo thế nào thì bạn vẫn rất trân trọng giá trị của tiếng Việt truyền thống. “Tiếng Việt còn, nước ta còn - đó không chỉ là một câu nói, mà là một lời nhắc nhở. Mình luôn cố gắng giữ gìn những gì cha ông để lại, từ cách dùng từ đúng mực đến việc học thêm ca dao, tục ngữ. Mỗi lần hiểu thêm một lớp nghĩa của tiếng Việt, mình cảm thấy vui lắm. Trước đây mình từng ngại giao tiếp vì nói chuyện không lưu loát, nhưng càng học, càng hiểu, mình càng tự tin và thấy tự hào vì được nói thứ ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc này.” – Nam chia sẻ.

Ngôn ngữ Gen Z, với những “chao xìn”, “okela” hay “xỉu up xỉu down” là minh chứng cho sự sáng tạo không ngừng nghỉ của thế hệ trẻ trong thời đại số. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức về việc bảo vệ sự trong sáng và bản sắc của tiếng Việt. Thay vì tranh cãi giữa sáng tạo và truyền thống, Gen Z có thể chọn cách dung hòa, để ngôn ngữ vừa là sân chơi của cá tính, vừa là cầu nối với cội nguồn văn hóa. Hãy để “chao xìn” và “xin chào” cùng tồn tại, như cách Gen Z định nghĩa lại thế giới - vừa táo bạo, vừa sâu sắc, vừa hiện đại, vừa đậm đà bản sắc Việt.

Tag: