Chùa Phụng Sơn được Thiền sư Liễu Thông (1735-1840) xây dựng từ khoảng những năm đầu của thế kỷ 19, dưới triều Nguyễn (1802-1820) do vua Gia Long trị vì trên nền đất của một ngôi chùa Khmer cổ kính đã bị hoang phế. Ban đầu, chùa chỉ là ngôi thảo lư nhỏ với mái lá đơn sơ được xây trên đất cao, dưới chân gò là một ao Bàu Chuông, xung quanh trong xanh mát mẻ, có những đóa hoa sen hồng đang nở rộ. Trên đường đi vân du vào phủ Gia Định, trông thấy cảnh trí nơi này thanh tịnh, u nhàn thiền sư Liễu Thông đã quyết định dựng lên một thảo lư tại gò đất này và được người dân quanh vùng gọi bằng một cái tên dân dã là chùa Gò. 

Sau này, chùa được đổi tên thành Phụng Sơn Tự. Sở dĩ, có tên gọi mới này là do tương truyền, có con chim phụng đến đậu trên cây ngô đồng trước am cất tiếng gáy, tổ sư Liễu Thông nhận thấy đây là điều hiếm có, dự báo phước lành nên liền đổi tên thành Phụng Sơn, có nghĩa là chùa trên núi có chim công. Ngôi cổ tự này đã được xếp hạng là "Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia" vào ngày 16 tháng 11 năm 1988, hạng mục Kiến trúc Nghệ thuật.  

Từ ngày thành lập đến nay, chùa Phụng Sơn đã trải qua 9 đời trụ trì, khai sơn do Tổ sư Liễu Thông (Chơn Giác) và từ năm 1996 đến nay là thầy Thích Trí Định (Nguyên Tu) trụ trì. Tồn tại 200 năm, chùa Phụng Sơn đã trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa. Năm 1904, am lá được xây cất lại, kể từ đó cho đến nay, chùa có 2 lần trùng tu lớn, lần thứ nhất là thời Hòa thượng Huệ Minh trụ trì (1904 - 1915) và năm 1960 tạo nên diện mạo được gìn giữ đến ngày nay của ngôi chùa. Năm 1963, hòa thượng Thích Phước Quang cho xây lại cổng tam quan, do kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng vẽ kiểu. 

Chùa Phụng Sơn được xây dựng theo hình chữ “quốc” (Hán Tự) với chiều dài trên 40m, chiều rộng khoảng 20m, có hàng hiên chạy ngang bốn phía. Nơi đây được chia làm hai khu rõ rệt: Phía trước là chính điện được bày trí theo quy cách của những ngôi chùa Nam Bộ, cách một sân lộ thiên có hòn non bộ, tượng Quan Âm và cây cảnh, nhờ có khoảng sân này nên không gian chùa tăng thêm phần thoáng đãng, sáng sủa và xanh mát, rợp bóng cây. Phía sau tự là nhà giảng. Hai bên sân lộ thiên có hành lang Đông - Tây để nối liền hai khu lại với nhau. 

Lối thiết kế mái chùa nơi đây là sự giao thoa giữa văn hóa Phương Đông và Trung Quốc, khi được lợp ngói âm dương và sà thấp xuống hai bên hàng hiên rộng. Điều này, đã làm cho không khí trong chùa thông thoáng, mát mẻ, giúp cho không gian chùa trở nên thanh tĩnh và yên bình hơn. Đa phần các vật liệu của cột trụ đều được làm bằng các loại gỗ tốt, chất lượng cao thì thời gian lâu năm càng trở nên đen bóng, đẹp mắt. 

Chánh điện chùa Phụng Sơn được bài trí tôn nghiêm theo quy cách của những ngôi chùa Nam bộ. Bộ tượng Tam Tôn gồm Phật A Di Đà, Bồ tát Quan Âm và Thế Chí được đặt ở vị trí cao nhất. Tại bàn Tam bảo thờ 5 vị Phật và Bồ tát đều có cầm bửu bối trong tay, còn tay kia trong tư thế bắt ấn, thể hiện công đức của Phật đang hoành độ chúng sinh. 

Đặt chân chánh điện, du khách tham quan và Phật tử không khỏi choáng ngợp trước vẻ đẹp lung linh huyền ảo của những bức tượng Phật cổ xưa được làm bằng gỗ dát vàng được chạm trổ nghệ thuật đầy tinh xảo và kỳ công. Theo thông tin được biết, hiện tại chùa đang sở hữu khoảng 40 pho tượng thờ. Trong đó, có nhiều pho tượng mang đậm giá trị lịch sử và quý giá như bộ Di Đà Tam Tôn và bộ Ngũ Hiền thượng kỳ thú hay tượng Tiêu Diện Đại Sĩ mang đậm nét Phật giáo. Không chỉ vậy, tại đây còn lưu giữ những bức tượng do chính tay nhóm thợ từ Sa Đéc được đích thân Hòa thượng Huệ Minh (trụ trì chùa giai đoạn 1904 – 1915) mời về để tạo tác từ những năm đầu.

Ngôi cổ tự này là một trong những công trình kiến trúc độc đáo trường tồn với thời gian mang đậm hơi hướng Nam Bộ. Có thể nói, Chùa Phụng Sơn là điểm đến thiêng liêng, mang đến cho Phật tử cũng như những du khách tham quan cơ hội tìm thấy sự tĩnh lặng và trút bỏ mọi gánh nặng áp lực của cuộc sống bộn bề. Tại đây, bạn thấy thư giãn và cảm nhận được sự bình an trong tâm hồn, rũ bỏ những phiền não. 

Tag: chùa Phụng Sơn Thiền sư Liễn Thông Phụng Sơn Tự Chùa Gò kiến trúc Nam Bộ Phật Giáo