Tại Việt Nam – một quốc gia đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chóng – việc hiểu rõ về bệnh Parkinson không chỉ là vấn đề y khoa, mà còn là trách nhiệm xã hội, gắn liền với truyền thống chăm sóc người lớn tuổi trong mỗi gia đình. Ngày Thế giới về Bệnh Parkinson là dịp để chúng ta cùng nhìn nhận, hành động và lan tỏa thông điệp về sức khỏe, sự đồng cảm và hy vọng.

Bệnh Parkinson: Hành trình từ cơ thể đến tâm hồn

Ảnh minh họa: Internet

Bệnh Parkinson là bệnh lý rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, xảy ra khi các tế bào thần kinh trong vùng não gọi là "chất đen" (substantia nigra) bị tổn thương hoặc chết dần. Những tế bào này chịu trách nhiệm sản xuất dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển các chuyển động cơ thể và duy trì sự cân bằng cảm xúc. Khi dopamine suy giảm, người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng đặc trưng như run tay chân (thường rõ nhất khi nghỉ ngơi), cứng cơ, di chuyển chậm chạp (bradykinesia), và mất thăng bằng.

Tuy nhiên, Parkinson không chỉ dừng lại ở những biểu hiện thể chất. Người bệnh còn có thể đối mặt với các vấn đề "phi vận động" như trầm cảm, lo âu, mất ngủ, suy giảm trí nhớ, hoặc thậm chí là ảo giác trong giai đoạn muộn. Điều này khiến căn bệnh trở thành một thách thức lớn, không chỉ với người mắc mà còn với gia đình và cộng đồng xung quanh họ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh Parkinson ảnh hưởng đến khoảng 10 triệu người trên toàn cầu, và con số này dự kiến sẽ tăng lên khi dân số già hóa. Tại Việt Nam, dù chưa có thống kê chính thức trên toàn quốc, các chuyên gia y tế nhận định rằng số ca mắc đang tăng dần, đặc biệt ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nơi điều kiện sống hiện đại hóa song hành với tuổi thọ trung bình cao hơn. Bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi, nhưng một số trường hợp hiếm gặp – gọi là Parkinson khởi phát sớm – có thể xuất hiện ở độ tuổi 40 hoặc trẻ hơn.

Ý nghĩa của ngày 11.4: Một cột mốc lịch sử và nhân văn

Ảnh minh họa: Internet

Ngày Thế giới về Bệnh Parkinson được khởi xướng vào năm 1997 bởi Hiệp hội Parkinson châu Âu (EPDA), chọn ngày 11.4 để tưởng nhớ sinh nhật của bác sĩ James Parkinson – người đã lần đầu tiên mô tả căn bệnh này trong bài viết "An Essay on the Shaking Palsy" (năm 1817). Công trình của ông đã đặt nền móng cho y học hiện đại trong việc nghiên cứu và điều trị Parkinson và trở thành biểu tượng của sự hiểu biết và hy vọng.

Trên thế giới, ngày 11.4 thường được đánh dấu bằng các chiến dịch truyền thông, hội thảo khoa học và hoạt động cộng đồng. Tại Việt Nam, các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy hay Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM thường tổ chức các chương trình tư vấn sức khỏe miễn phí, phát tài liệu tuyên truyền, hoặc mời các chuyên gia thần kinh học chia sẻ kiến thức. Đây cũng là dịp để các tổ chức phi chính phủ và hội bệnh nhân Parkinson (nếu có) kết nối, chia sẻ kinh nghiệm sống chung với bệnh.

Ý nghĩa lớn nhất của ngày này không chỉ nằm ở việc cung cấp thông tin mà còn ở việc thay đổi cách nhìn của xã hội. Bệnh Parkinson thường bị hiểu lầm là "bệnh của tuổi già" hoặc đơn thuần là "run tay chân", khiến nhiều người ngại chia sẻ hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ. Ngày 11.4 nhắc nhở chúng ta rằng - Parkinson là một phần của cuộc sống hiện đại, đòi hỏi sự quan tâm từ mọi tầng lớp, từ y bác sĩ, gia đình, đến cả những người trẻ – những người có thể góp phần xây dựng một cộng đồng nhân ái hơn.

Thực trạng bệnh Parkinson tại Việt Nam
Ở Việt Nam, nhận thức về bệnh Parkinson vẫn còn hạn chế so với các bệnh phổ biến như tim mạch hay tiểu đường. Một phần nguyên nhân là do các triệu chứng ban đầu của Parkinson – như run nhẹ hoặc mệt mỏi – thường bị nhầm lẫn với dấu hiệu lão hóa tự nhiên. Điều này dẫn đến việc nhiều người chỉ được chẩn đoán khi bệnh đã tiến triển nặng, làm giảm hiệu quả điều trị.

Hệ thống y tế Việt Nam, dù đã có những bước tiến đáng kể, vẫn đối mặt với thách thức trong việc tiếp cận người dân ở vùng sâu, vùng xa. Các thiết bị chẩn đoán hiện đại như chụp cộng hưởng từ (MRI) hay SPECT (một kỹ thuật hình ảnh não) thường chỉ có ở các bệnh viện lớn, trong khi bác sĩ chuyên khoa thần kinh còn thiếu so với nhu cầu thực tế. Tuy nhiên, những năm gần đây, các chương trình đào tạo y tế và hợp tác quốc tế đã giúp cải thiện khả năng chẩn đoán và điều trị Parkinson tại Việt Nam.

Một điểm đặc biệt đáng lưu tâm chính là văn hoá gia đình của người Việt. Thay vì đưa người lớn tuổi đến các viện dưỡng lão, phần lớn các gia đình Việt Nam vẫn giữ truyền thống chăm sóc cha mẹ, ông bà tại nhà. Đây là một biểu hiện đẹp của lòng hiếu thảo và sự gắn kết thế hệ – nhưng cũng đồng thời đặt lên vai người thân một áp lực không nhỏ, cả về tinh thần lẫn vật chất.

Ảnh minh họa: Internet

Hành động vì sức khỏe: Từ cá nhân đến cộng đồng

Mỗi người đều có thể góp phần đối phó với bệnh Parkinson qua những hành động thiết thực:

• Chẩn đoán sớm: Nếu nhận thấy người thân lớn tuổi có dấu hiệu bất thường như run tay không kiểm soát, đi lại chậm chạp, hoặc thay đổi tư thế bất thường, hãy khuyến khích họ thăm khám tại bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Phát hiện sớm có thể giúp kiểm soát triệu chứng tốt hơn thông qua thuốc (như Levodopa) hoặc vật lý trị liệu.
• Hỗ trợ người bệnh: Người mắc Parkinson cần sự động viên tinh thần và hỗ trợ trong sinh hoạt hàng ngày. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, hoặc thái cực quyền không chỉ cải thiện vận động mà còn giúp tinh thần thoải mái hơn. Gia đình có thể cùng tham gia để tạo động lực cho họ.
• Sống lành mạnh: Dù chưa có cách phòng ngừa Parkinson hoàn toàn, một lối sống cân bằng có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh thần kinh. Chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, omega-3 (từ cá), kết hợp với việc tránh stress và duy trì vận động đều đặn, là những bước đi đơn giản nhưng hiệu quả.
• Nâng cao nhận thức: Ngày 11.4 là dịp lý tưởng để chia sẻ kiến thức về Parkinson. Một bài đăng trên mạng xã hội, một câu chuyện trong bữa cơm gia đình hay buổi sinh hoạt tại trường lớp, cơ quan – dù nhỏ thôi, cũng có thể lan tỏa nhận thức và khơi gợi sự đồng cảm.

Ảnh minh họa: Internet

Lời kêu gọi từ trái tim
Bệnh Parkinson không phải là dấu chấm hết - mà là một hành trình cần nhiều kiên nhẫn, yêu thương và sự đồng hành.

Ngày 11.4 không chỉ là một cột mốc trong y học, mà còn là lời nhắc nhở về sự thấu hiểu và lòng nhân ái mà chúng ta có thể trao gửi. Ở Việt Nam – nơi tình cảm gia đình là sợi dây bền chặt – việc chăm sóc người mắc Parkinson không chỉ là nghĩa vụ, mà là cách chúng ta giữ gìn truyền thống và vun đắp giá trị nhân văn cho thế hệ mai sau.

Hãy cùng nhau lan tỏa thông điệp của Ngày Thế giới về Bệnh Parkinson: Hiểu biết để hành động, đồng hành để sẻ chia. Một cộng đồng khỏe mạnh không chỉ được xây dựng từ những con số y tế, mà còn từ sự thấu hiểu và tình yêu thương giữa con người với nhau. Ngày 11.4 - Hãy bắt đầu từ những hành động nhỏ để mỗi chúng ta góp phần làm nên điều kỳ diệu vì sức khỏe và hạnh phúc của chính mình, của những người thân yêu và vì một xã hội, một cộng đồng biết yêu thương.

Tag: