Bài viết này gồm 3 phần, đã được hình thành từ khi tôi và họa sĩ Đinh Phong có dịp ra Hà Nội được xem triển lãm tranh "Thinh - Thing - Think" của nhà điêu khắc Đào Châu Hải (19.1).

Và sau đó may mắn lại có mặt trong buổi nói chuyện chủ đề "Trò chuyện với Đào Châu Hải về tác phẩm "Thinh" trong bối cảnh điêu khắc Việt Nam đương đại" tổ chức tại Cà phê Thứ bảy (47 Trần Xuân Soạn - Hà Nội) do nhạc sĩ Dương Thụ chủ trì, ngày 20.3.2021.

 Từ trái qua: Họa sĩ Đinh Phong, nhạc sĩ Dương Thụ, Điêu khắc gia Đào Châu Hải và nhà thơ nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hồng Minh. Cà phê thứ Bảy - Hà Nội 20.3.2021.

Hai lần, một chứng kiến tận mắt tác phẩm của ông, một được tham dự buổi trao đổi về nghệ thuật ông của nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng Thủ đô như các họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức, Phạm An Hải, Lê Đình Nguyên, Đinh Phong, dịch giả nhà nghiên cứu Trịnh Lữ, Nguyễn Anh Tuấn, nhà sưu tập Thanh Hải -  Mai Gallery... về điêu khắc đương đại phản chiếu qua tác phẩm của ông. Sau nhiều thao thức, đối chiếu, tham khảo nhiều tư liệu tôi quyết định viết bài này.     

Đầu tiên, tôi phải tự đặt ra và trả lời câu hỏi: Tại sao viết? Không viết có được không? Bởi bản thân tôi cũng chỉ là một nghệ sĩ độc lập, lĩnh vực tôi theo đuổi hoàn toàn khác ông. Tuy nhiên, những cái đẹp trong nghệ thuật luôn có những đường biên song song từ cảm thức đi đến ý thức và tương quan cộng cảm với nhau.  

Điêu khắc ngoài trời của Đào Châu Hải tại Hòn Dấu resort  Đồ Sơn, Hải Phòng

Tuy nhiên, cũng phải thấy để viết một bài đầy đủ về thế giới sáng tạo điêu khắc của Đào Châu Hải là cực khó. Bởi với một nghệ sĩ mỗi cuộc triển lãm là mắt xích vận hành liên hoàn vận động của toàn bộ quá trình. Theo dõi quá trình sáng tạo của người nghệ sĩ không dừng lại ở thưởng thức đơn thuần thích hay không thích trên bề mặt mà quan trọng hơn là chia sẻ, cộng cảm, cùng lặn sâu vào thế giới của họ. Và thưởng thức sáng tạo, phát hiện ra được cái gì mới? 

Tôi không đủ dữ kiện để đánh giá về tác phẩm của Điêu khắc gia Đào Châu Hải một cách thống nhất vì tôi xem ông trực tiếp còn ít quá! Tất nhiên, "'phổ" ông qua các tư liệu thu thập cá nhân của tôi hay bạn bè giúp đỡ thì hơi nhiều.

Triển lãm "Thinh - Thing - Think" mới nhất của Đào Châu Hải tại không gian Manzi (phố Phan Huy Ích - Hà Nội) tháng 1.2021

Đầu tiên, tôi biết đến tên và tác phẩm ông qua giới thiệu của nhà điêu khắc Phan Phương Đông. Khi các ông cùng chung trại sáng tác tại năm 2006 ở Hòn Dấu, Hải Phòng. Và tác phẩm "Đường Hầm Sóng - Gate of Waves" hoàn thành với các chất liệu xi măng, đá, gạch... đã gây cho tôi sự ngạc nhiên kinh khủng vì tỷ lệ cân đối đến phi thường và cầu kỳ của tác phẩm. Trong một lần đến nhà Phan Phương Đông & Chinh Lê tôi được xem những bức ảnh chụp nhiều chiều, nhiều góc độ về tác phẩm ấy. Nó phá đổ trong tôi cái gọi là cẩu thả "ngói mới" nhang nhác, luộm thuộm thường tản mác về ý hơn hình khối. Điều đó nó cũng mang dấu ấn tư duy của người Việt.

Để nhận biết cái mới trong điêu khắc như Đào Châu Hải tới với mỗi chúng ta cực khó. Ngoài "lỗi cá nhân" chậm tiếp cận thì chính là tình hình chung khi bàn về điêu khắc và nghệ thuật điêu khắc với cách tuyên truyền mô tả nghiệp dư một chiều của cơ chế XHCN. Ví như ở lĩnh vực điêu khắc chúng ta đã không có nhiều tài năng, các tác phẩm lớn ít đã đành mà hình như không gian trưng bày, tầng suất triển lãm cũng không nhiều.

Điêu khắc gia Đào Châu Hải (giữa) cùng họa sĩ Đinh Phong và Nguyễn Hữu Hồng Minh tại triển lãm "Thinh", Hà Nội 1.2021. 

Và cái lỗi dễ mắc phải nhất lại chính là tư duy cũ kỹ, nông cạn thậm chí phản động lệch lạc. Ví như điêu khắc phải là những cụm tượng đài hoành tráng, là phản ánh tiếng nói cần lao công nông binh, là tượng càng lớn càng chiếm không gian càng thích, càng dễ hiểu càng tốt chứ không ai ít thức độ sáng tạo độc đáo hay sự riêng biệt tiếng nói vỉa tầng của người nghệ sĩ.

Họa sĩ Đinh Phong trong tương tác với một tác phẩm của Đào Châu Hải ở triển lãm "Thinh". Hà Nội tháng 1.2021.

Cùng nhìn nhận với nhau vài "cốt lõi vấn đề" như vậy để chúng ta thử đi vào thế giới riêng điêu khắc của Đào Châu Hải xem ông đã giải quyết vấn đề, đã vượt thoát ra khỏi những ý niệm nghệ thuật tạo hình khuôn khổ, gò bó chiều kích sáng tạo ra sao?
 

(Xem tiếp kỳ 2)

Nguyễn Hữu Hồng Minh 

Tag: Điêu khắc gia Đào Châu Hải Điêu khắc hiện đại Nghệ thuật thị giác