Mới đây, cuốn Kiều in Dương Tường’s version, bản chuyển ngữ tiếng Anh Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du của dịch giả Dương Tường, vừa ra mắt công chúng. Tác phẩm này được Dương Tường ấp ủ và thai nghén suốt hai năm mới được ra đời. Tiếc là khi cuốn sách "ra lò" thì mắt ông không còn nhìn được nữa.

Bìa cuốn sách Kiều in Dương Tường’s version

Ở Việt Nam hiện có khoảng 10 học giả chuyển ngữ Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du sang tiếng Anh. Trong đó bản đầu tiên là của dịch giả Lê Xuân Thủy, vào năm 1963, hiệu đính năm 2010 với tên gọi là The soul of poetry inside Kim Van Kieu. Bản dịch của Huỳnh Sanh Thông do nhà xuất bản Random House in lần đầu tiên vào năm 1973, được trao giải MacArthur Fellowship danh tiếng vào năm 1987. Bản dịch này được hiệu đính vào năm 1983 với tựa The tale of Kiều.

Trong bản dịch của Huỳnh Sanh Thông, dịch hai câu: Trăm năm trong cõi người ta - Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau được dịch như sau: A hundred years - in this life span on earth/talent and destiny are apt to feud, của Dương Tường dịch: In the one-hundred-year span of a human life/Destiny implacably sets upon Talent. 

 “Nhìn vào thì thấy câu của ông Huỳnh Sanh Thông mang tính khái quát, quy luật đời hơn. Dịch chữ “cõi” hai ông đều dùng từ “span”, nghĩa đen là “gang tay”, từ đó rộng nghĩa là “khoảng thời gian ngắn ngủi”. “Cõi người ta” với Huỳnh Sanh Thông là “khoảng đời trên cõi trần” dùng “earth” không mạo từ.

Dịch giả Dương Tường

Riêng dịch giả Dương Tường, cho rằng đó là hạn hẹp đời người đúng một trăm năm “one-hundred-year span”, ông Nguyên phân tích. “Cùng một tác phẩm nhưng sẽ có những bản dịch khác nhau, ngay cả dịch xuôi (tác phẩm văn học nước ngoài sang tiếng Việt) cũng vậy thôi. Điều đó thể hiện trong cách dùng từ ngữ, giọng điệu, cách hiểu văn bản của mỗi dịch giả với tác phẩm gốc. Nhưng thử thách nhất là phải dịch để người bản ngữ hiểu được, cảm được”. Ông cũng nói thêm.

Trong cuốn sách lần này, quan điểm của dịch giả Dương Tường là không bám chữ. Ông cho rằng nếu dịch truyện Kiều mà bám chữ thì sẽ không tả hết được tinh thần của tác phẩm nổi tiếng này.

Ông cũng cho rằng, nếu bám chữ thì đó là nô lệ chứ không phải là sự trung thành với tác phẩm gốc. Chuyển ngữ Truyện Kiều là cách ông “học thêm về tiếng Việt và để giữ gìn tiếng Việt”.  “Ngôn ngữ của Truyện Kiều là ngôn ngữ tinh túy nhất của tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ rất đẹp của ta”. Dương Tường cho biết.

Đối với Dương Tường, chuyển ngữ Truyện Kiều là một việc tối hậu lẫn thử thách đối với ông. “Đây là đỉnh núi lớn nhất trên chặng đường của tôi cho đến nay khi đã xấp xỉ 90 tuổi rồi. Lúc còn đang sung sức cả về thể lực lẫn trí lực, tôi từng mơ làm được điều đó, nhưng không dám làm. Khi mắt không đọc được nữa với nhiều thứ tật bệnh của tuổi già, tôi quyết định bước vào cuộc phiêu lưu cuối cùng, cuộc thử thách tối hậu”, ông chia sẻ. 

“Đây là kiệt tác văn học của Việt Nam”. “Cũng như chúng ta hay dịch kiệt tác của các nước khác thì các dịch giả cũng muốn phổ biến, giới thiệu tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam tới công chúng nước ngoài”, lời nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên.

Tag: Bản dịch công phu Truyện Kiều Dịch giả Dương Tường Phạm Xuân Nguyên