Ước vọng về quốc gia lập trình

Dành cho người khởi nghiệp, dân công nghệ và những ai muốn dõi theo những bước tiến trong công nghệ; cuốn sách là hành trình Nguyễn Thanh Tùng sáng lập và phát triển hệ sinh thái giáo dục công nghệ - khởi nghiệp MindX, cũng là lời kêu gọi mọi người tham gia xây dựng thế hệ công dân số, góp sức cho Việt Nam trong cuộc Cách mạng 4.0.

Khởi nghiệp bằng tinh thần hải tặc, hướng đến trở thành kỳ lân bằng sức sinh tồn của loài gián

Được truyền cảm hứng từ câu nói nổi tiếng của Steve Jobs: “Thà làm hải tặc còn hơn gia nhập hải quân” (Ở đây “đám hải tặc” của ông được tách biệt với phần còn lại – còn “đội hải quân” Apple chậm rì, quan liêu và tẻ ngắt), hành trình từ cậu sinh viên bỏ học trở thành CEO của Nguyễn Thanh Tùng là hành trình đầy tính “hải tặc”, “không bao giờ chịu dừng lại và khao khát tìm kiếm kho báu chưa có trên bản đồ”. Những gì anh cùng các đồng sự đang theo đuổi vừa bộc lộ “chất hải tặc” độc đáo, vừa thể hiện những giá trị phổ quát của người làm khởi nghiệp: tinh thần sáng tạo, sự lì lợm, tính chính trực.

Chọn hình thức tự truyện cho cuốn sách đầu tay, tác giả giữ cho mọi thứ chân thực nhất có thể – không hô hào cổ động lớn lao, không tô hồng thành tích, không ngại ngùng viết về những thất bại, bước chuyển gập ghềnh của bản thân. Bằng giọng văn giản dị, hài hước gần gũi với người đọc, anh đan xen câu chuyện khởi nghiệp với các vấn đề xã hội, giáo dục khác có tính thời sự cao.

Cuốn sách được kết cấu như bản đồ kho báu của hải tặc với hai hải trình lớn. Phần đầu là năm “hải cảng” mà tác giả đi qua, tương ứng với những lần từ bỏ và chuyển hóa trong hành trình 10 năm thử – sai: bỏ học đại học, từ bỏ công việc lập trình viên quốc tế, phá sản với công ty khởi nghiệp đầu tiên, dừng việc ứng tuyển học bổng thạc sĩ quản trị kinh doanh, và cuối cùng là đặt nền móng cho tổ chức giáo dục công nghệ phi lợi nhuận Techkids. Hải trình thứ hai là năm “kho báu” mà anh và đồng đội đã “khám phá” ra: những hành động và triết lý đã giúp họ chèo lái Techkids thành Tiểu thung lũng Silicon MindX, hoàn thành hai vòng gọi vốn đầu tư mạo hiểm từ quỹ quốc tế ngay trong lúc dịch Covid-19 ập đến kèm mối lo suy thoái kinh tế toàn cầu. Với tổng số vốn đã gọi được lên đến hơn 18 triệu đôla, MindX trở thành công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực giáo dục công nghệ có tầm vóc lớn ở Đông Nam Á.

Tác giả Nguyễn Thanh Tùng cũng nhận định rất sáng suốt: họ khát vọng trở thành kỳ lân nhưng cần phải thực tế và có lối đi riêng, và họ chọn theo tinh thần của loài gián. Tác giả chia sẻ: “Doanh nghiệp khởi nghiệp thật sự tức là dù khó khăn thế nào cũng không quật ngã được tinh thần khởi nghiệp. Đó chẳng phải giống gián sao, hoàn cảnh càng khó khăn, sức sinh tồn lại càng mạnh mẽ, càng tạo ra những cách tồn tại không thể ngờ trước được… Càng nhiều vấn đề, càng quyết tâm giải quyết vấn đề”. Đoạn hội thoại thú vị giữa cùng người đồng sáng lập MindX đã nói lên ý chí của họ:

“Một buổi tối đầu đợt giãn cách lần 2 (05/2021), Hà San (cánh tay phải kiêm cánh tay trái của MindX) có hỏi: ‘Trong trường hợp xấu nhất MindX phải đóng cửa thì sao, anh có lo lắng không?’

Tôi thật sự thấy bình thản mà trả lời: ‘Thì mình mở tiếp MindY, MindZ, Covid-19 rồi cũng sẽ qua, dịch bệnh mới có thể ập đến, nhưng tinh thần của người khởi nghiệp thì còn mãi’.”

Thông điệp Khuyến học 4.0 ++

Để vạch ra con đường cho mình, tác giả Nguyễn Thanh Tùng đã lấy cảm hứng từ hành trình vươn lên của nhiều quốc gia lớn mạnh. Cụ thể, tác giả nhìn sang Nhật Bản vào khoảng 1872 - 1876), đầu cuộc cách mạng công nghiệp lần 2 ở phương Tây và cuối cuộc cách mạng Minh Trị, khi cuốn sách Khuyến học của Fukuzawa Yukichi lay động người dân Nhật Bản, đặc biệt là tầng lớp thanh niên, giúp họ vượt qua trói buộc bởi đẳng cấp, thân phận, hủ tục, quyết dùng học vấn để “bảo vệ nền độc lập Nhật Bản” trong bối cảnh các cường quốc phương Tây đang dùng ưu thế về kỹ nghệ hòng biến toàn bộ châu Á thành thuộc địa. Tác giả cũng nhớ lời kêu gọi của Tổng thống Obama trong Tuần lễ Giáo dục về Khoa học Máy tính (2014): “Đừng chỉ chơi trò chơi trên điện thoại, hãy lập trình ra chúng”.

Lấy dẫn chứng từ phong trào Bình dân học vụ 1945 ở nước ta, từ chiến lược quốc gia học tập để đuổi kịp của các nước Đông Á, từ các chính sách và triết lý giáo dục sớm kỹ năng công nghệ cũng như chính những trải nghiệm của mình tại Hoa Kỳ và Đức, Nguyễn Thanh Tùng tin rằng giáo dục công nghệ đặc biệt có ý nghĩa với Việt Nam đương đại dù chúng ta là một quốc gia “đến muộn” trên bản đồ công nghệ.

Với tác giả, Khuyến học 4.0 ++ (đổi mới học tập trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0, và có lẽ là 5.0, 6.0 trong thời gian sắp tới) sẽ đi liền với hình ảnh “quốc gia lập trình”, nơi mỗi công dân trở thành một công dân số có hiểu biết và năng lực về công nghệ, cũng như trở thành một hạt nhân sáng tạo của đất nước, các thế hệ tiếp bước nhau đóng góp cho sự đột phá chung của nhân loại, của lịch sử.

Lý giải về nhan đề phụ của sách, “Từ tiếng Anh đến tiếng Code”, tác giả dẫn chứng: mỗi cuộc cách mạng đều kéo theo một ngôn ngữ mới như là minh chứng cho những thành quả mà nó đem lại cho quần chúng. Nước Nhật hậu Minh Trị có từ điển mới dành cho thuật ngữ kỹ thuật. Châu Âu hậu Cách mạng Công nghiệp lần hai chìm trong ngôn ngữ của truyền thông đại chúng (quảng cáo, phim câm, nhiếp ảnh). Trong thế giới hậu Cách mạng Công nghiệp lần ba, theo cuốn sách Thế giới phẳng (Thomas Friedman), tất cả các quốc gia bị cuốn vào cuộc chơi toàn cầu hóa (do sự phát triển vượt bậc của điện toán - Internet) buộc phải lựa chọn chung một ngôn ngữ. Hoa Kỳ, kẻ dẫn đầu cuộc chơi, đã chọn tiếng Anh làm ngôn ngữ toàn cầu. Và với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công nghệ và các kỹ năng đặc thù của nó trở thành ngôn ngữ mới của toàn nhân loại. Tác giả lập luận: lập trình không chỉ là một lĩnh vực nghề nghiệp, mà một loại ngôn ngữ; như mọi ngôn ngữ khác, ngôn ngữ lập trình là phương tiện giao tiếp, đồng thời là công cụ tư duy. Người học ngôn ngữ này phải phát triển toàn diện về tư duy sao cho giải quyết được các vấn đề của cuộc sống bằng công cụ lập trình, và giao tiếp bằng phương tiện lập trình sao cho hướng đến mục tiêu chung sống ở cấp độ toàn cầu.

Đây là cơ hội chưa từng có trong lịch sử nhân loại, khi lần đầu tiên nền kinh tế toàn cầu lấy tri thức (có liên hệ mật thiết với công nghệ) làm “nhiên liệu” chính, từ đó rút ngắn khoảng cách giữa nhân lực và năng lực cạnh tranh giữa các quốc gia (so với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây phụ thuộc rất nhiều vào cơ sở vật chất và các lợi thế cạnh tranh về tích lũy tư bản). Tư duy lập trình dần biến thành một kỹ năng căn bản trong thời đại số, khi công nghệ dần len lỏi vào mọi lĩnh vực của đời sống. Kỹ năng này, giống như đọc và viết ở nhiều thế kỷ trước, là kỹ năng mở khóa cho những kỹ năng và tri thức kế tiếp. Không có chìa khóa này thì không có gì đằng sau nữa.

Trong cuốn sách, tác giả cũng chia sẻ những bước đi và thành quả đạt được trên con đường hiện thực hóa ước vọng về quốc gia lập trình: triển khai chương trình dạy tin học phối hợp với VTV7, trở thành đối tác chiến lược bảo trợ quỹ Code for Vietnam, đối tác triển khai Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025 (giai đoạn 2022-2025)”... Startup của anh và đồng sự đã và đang trở thành một cộng đồng tương hỗ khích lệ tinh thần “sai & sửa sai” nơi thế hệ trẻ. Những gì họ đã và đang làm không chỉ giới hạn ở doanh nghiệp mình mà còn hướng đến cộng đồng, quốc gia. Mỗi startup nên và cần là một mảnh ghép trong chiến lược cạnh tranh quốc gia.

Tác giả Nguyễn Thanh Tùng hiện là CEO của hệ sinh thái giáo dục - khởi nghiệp MindX, đã hoàn thành vòng gọi vốn series A từ quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế ngay giữa cao điểm dịch Covid-19 và vòng gọi vốn series B hơn một năm sau đó, đối tác triển khai Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025 (giai đoạn 2022-2025)” của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Triết lý giáo dục của MindX cũng là những giá trị phổ quát cho người làm khởi nghiệp công nghệ: kiên tâm - lì lợm với niềm đam mê của cá nhân, liên tục đổi mới sáng tạo, chủ động chia sẻ tri thức để biến mỗi lớp học thành một cộng đồng thực học - thực nghiệp, và tâm thế về một quốc gia lập trình - nơi mỗi học viên công nghệ là một mảnh ghép cho chiến lược cạnh tranh quốc gia.