VĂN HÓA

Màu sắc, người nghệ sĩ và những 'Miền không' ám ảnh

Thủy Trần • 07-04-2022 • Lượt xem: 521
Màu sắc, người nghệ sĩ và những 'Miền không' ám ảnh

Triển lãm “Miền không” cái tên như một cứu cánh hư vô, là không có gì!. Sau một chặng dài tìm kiếm, sự đắc đạo chính là tâm rỗng, là bình an.

Tin và bài liên quan: 

Triển lãm 'New Days' hội họa như bắt đầu hành trình mới

Triển lãm 'Vết căn nguyên' của họa sĩ Huỳnh Lê Nhật Tấn

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, 'Con mắt còn lại' của tình yêu

Bức ảnh cuối cùng chụp nhà văn Nguyễn Huy Thiệp

Bóng tối cuộc đời phía sau câu thơ 'Nỗi nhớ mùa đông'

Tôi chơi với họa sĩ Trần Nhật Thăng như tình cờ nhưng cũng thật định mệnh. Đó là tôi được chứng kiến tình yêu hội họa "vô bờ bến" của anh. Thăng lật tay áo cho tôi xem 1 bức vẽ khắc trên da mình của nhạc sĩ Quốc Bảo. Một lần khác, nhân gặp tại Hà Nội, Thăng rủ tôi phóng xe lên miền ngược đèo Thung Khe thăm xưởng vẽ giữa 'đồi gió hú" của anh. Và lần này, anh triển lãm tại Sài Gòn miền Nam nắng và gió. Một cuộc bày tranh như anh gọi "Miền không" đầy ấn tượng...

Triển lãm “Miền không” cái tên như một cứu cánh hư vô, là không có gì. Sau một chặng dài tìm kiếm, sự đắc đạo chính là tâm rỗng, là bình an. Và con người chia sẻ với "muôn nỗi chúng sinh" lấy nỗi đau của người làm nỗi đau của mình. Bản thân không còn là nhân vật trung tâm nữa. Miền không chính là ngộ vậy!


Một cuộc bày tranh của họa sĩ Trần Nhật Thăng tại đèo Thung Khe

Nhưng ở góc độ khác thì khi phát hiện ra "Miền không" cõi - chưa - có - gì tức là người nghệ sĩ đã vô cùng thoáng đạt để biểu diễn "số 1" là chính mình trên đó.

Bắt đầu con số 1 tì kiếm cho một hành trình nghệ thuật. Vậy hội họa Trần Nhật Thăng là thế nào trong hai ẩn số đó?

Nhắc đến một cơn gió, người ta có thể hình dung về sự bất chợt, mát mẻ, đến – đi bất ngờ, cũng chính thế mà nó luôn mang đến điều mới lạ trong từng khoảnh khắc...

Theo Trần Nhật Thăng tâm sự, anh bén duyên với tranh trừu tượng khi còn là sinh viên năm 4 Đại học Mỹ thuật (1994). Giai đoạn từ 1994-1998, anh bắt đầu quá trình nghiên cứu chất liệu như giấy gió bồi trên toan, mùn cưa, cát, giây thừng, sơn sịt, xăng lên sơn dầu… và rất nhiều cách xử lý kỹ thuật tạo hiệu ứng khác biệt.

Những năm tiếp theo, anh trở lại hai màu tối giản: đỏ và đen. Năm 2008, Thăng tổ chức triển lãm cá nhân “Chân dung tự do”, chỉ còn hai màu đen-trắng. Nhưng từ đây, anh dừng lại 10 năm không vẽ được gì. Năm 2018, anh trở lại với triển lãm “Miền” gồm 40 bức khắc họa đa tâm trạng phiền muộn nơi thế gian.

Rồi một lần nữa, anh tạm dừng 4 năm. Đến khi tự phản tỉnh chính mình, như thông suốt được nguyên lý vận hành sự sống, anh trở lại với thái độ vẽ gì cũng được, miễn là luôn đón nhận mọi đến, đi trong đời mình một cách trong sáng. Vì không tự nhốt mình vào một lý tưởng sáng tạo, vì không tự áp đặt bản thân phải vẽ như thế nọ thế kia mới là chuyên nghiệp hay tài năng, nên hội họa của Thăng không hề rơi vào thế gắng gượng hay lúc thăng lúc trầm như trước. Và như lối so sánh trên, mỗi bức tranh anh vẽ là một cơn gió mới mẻ, uyển chuyển nhẹ tênh như nó vốn là.

Khi nghĩ về hành trình sống và sáng tác của Thăng, ta ngộ ra một điều rằng mọi sự trong đời như những con sóng ngoài đại dương. Sóng cao, sóng thấp, không biết đường nào để lần. Vì thế, hãy luôn chuẩn bị tâm thế sẵn sàng của một người lướt sóng. Người ta chỉ có thể lướt sóng khi sóng dâng cao, cũng giống như cuộc đời phải thăng trầm, thì ta mới có thể học ra bài học thăng bằng của mình, tức đối diện với những thăng trầm mà tâm vẫn bình lặng “lướt đi” trên những thăng trầm đó, như người lướt sóng, anh ta phải giữ được sự thăng bằng để không bị sóng xô ngã. Anh ta chao lượn nhẹ tênh trên những con sóng dập dồn…

Như Thăng từng chia sẻ, tranh là kết quả sau cùng của đời sống tinh thần. Cân bằng trong suy nghĩ cảm xúc sẽ dẫn đến sự cân bằng trong tư duy sáng tác. Sự cân bằng này mang đến vẻ đẹp tự nhiên, bất chợt vì nó không bắt chước theo một khuôn mẫu nào dù là lý tưởng. Trước đây, Thăng thường suy nghĩ miên man nhưng anh quan sát lại chính mình để gạn lọc bớt những vọng tưởng. Chính khi giản lược được những vọng thức thừa thãi, không lành mạnh, thì tổng thể bức tranh nom cũng vừa vặn đủ đầy và tinh giản như cái cách tâm thức vốn là. Như vậy hóa ra, khi ta không nắm giữ bất cứ sự biến dịch nào của sự sống, khi ta không tự đưa bản thân vào thế bất thường-tầm thường hay phi thường hóa, ta được trở về cái bình thường dung dị nhưng mầu nhiệm đến vậy!

Sự biến dịch của màu và hình

Bất cứ ai xem tranh của Thăng đủ nhiều, mà đặc biệt trong giai đoạn gần đây, sẽ thấy ra sự biến hóa tài tình và uyển chuyển trong bút pháp của anh. Bút pháp ấy, tôi nghĩ, không thể chỉ đến từ việc luyện tập nhiều mà thành, mà là từ một tâm thức phóng khoáng và rộng mở. Vì yêu tự do mà Thăng chọn trừu tượng với chất liệu hỗn hợp như một cách tung tẩy cố nhiên.

Thăng không chuộng dùng màu nhiều, và ngay cả khi chất liệu là hỗn hợp, thì anh cũng không thể hiện rằng mình đang sử dụng những chất liệu khác nhau cùng lúc. Bên cạnh sự tinh giản của sắc mà người ta có thể nhận thấy tức khắc, thì họ có thể cảm nhận được sự múa nhảy, loang lổ, đậm-nhạt của màu được quệt vẽ bất chợt và thăng hoa. Điều này “vô thức” tạo nên những hình hài sinh động, vừa gần gũi vừa huyền ảo cho bức tranh. Bước cọ, nhát cọ đi đến đâu, một góc thế giới mới được tạo lập đến đó.

Có khi Thăng sử dụng hình tượng nào đó như chiếc ghế, để biểu đạt về nỗi cơn đơn. Dù hình ảnh vô cùng quen thuộc, nhưng các bước cọ cùng sắc độ nền lại khiến nó có một không gian riêng, nơi khán giả có thể hình dung mình đang bước vào trong đó một cách cô độc, để tận hưởng hay để tự truy vấn chính mình! Hay có khi, sự chảy và nhát quệt của hai, hay ba màu sắc lại gợi ta đến những chuyến ra khơi xa xăm, mênh mang và tĩnh mịch…

Sự biến dịch độc đáo của màu, tạo nên sự biến dịch đặc sắc cho hình, tôi nghĩ đây là một trong những yếu tố làm nên sự hấp dẫn về mặt thị giác cho hội họa của Trần Nhật Thăng. Chính sự biến dịch này làm ta có cảm tưởng tranh lúc tĩnh lúc động, lúc yên lúc chuyển, dù dường như phần lớn, cảm quan tôi nghiêng về tĩnh.

Tranh của Thăng gần với đạo, và biểu hiện cho đạo, bởi đời sống tinh thần của anh vốn thế. Anh từng chia sẻ rằng hội họa là một nhân duyên để thông qua đó, anh ngộ ra những bài học đắt giá. Như vậy, dù nghiệp duyên của anh là vẽ, nhưng ngộ đạo mới là điều mà anh lấy làm gốc. Điều đó khá dễ hiểu khi ta chiêm ngưỡng những tác phẩm anh tạo ra có phần thanh thoát, tự nhiên, trừu tượng nhưng vẫn lấy giản đơn làm gốc.

Triển lãm "Miền không" của họa sĩ Trần Nhật Thăng sẽ khai mạc ngày 14.04.2022 đến 30.4.2022 tại Không gian nghệ thuật Hakio - Let's Art (số 38 Trần Cao Vân, P.6, Q.3, TP.HCM)

Thủy Trần