Mindfulness là gì?

Mindfulness (chánh niệm) bắt nguồn từ triết lý Phật giáo, nhưng giờ đây không chỉ gói gọn trong phạm vi tôn giáo. Về nghĩa cốt lõi nhất, đó là trạng thái tỉnh thức của tâm trí, khi con người nhận biết trọn vẹn những gì đang diễn ra trong khoảnh khắc hiện tại, cả bên trong (cảm xúc, suy nghĩ, cảm giác cơ thể) lẫn bên ngoài (môi trường xung quanh) mà không vội phán xét hay phản ứng. Nói cách khác, mindfulness là khả năng “có mặt thật sự” trong chính cuộc sống của mình và không bị chi phối bởi quá khứ đã qua, cũng không bị cuốn theo những dự tưởng về tương lai.

Trong dòng chảy hiện đại, mindfulness đã được tách khỏi bối cảnh tôn giáo để trở thành một phương pháp thực hành mang tính khoa học, có giá trị ứng dụng cao. Các chương trình như "Mindfulness-Based Stress Reduction" (MBSR) của Jon Kabat-Zinn đã chứng minh rằng việc rèn luyện chánh niệm có thể giảm đáng kể căng thẳng, cải thiện khả năng tập trung, hỗ trợ điều trị lo âu và trầm cảm, đồng thời tăng cường cảm giác an lạc, tự chủ và gắn kết với cuộc sống.

Nếu trước đây, mindfulness được xem là con đường dẫn đến giác ngộ tâm linh thì trong đời sống hiện đại, nó lại trở thành một nghệ thuật sống chậm giữa thế giới vội vã. Mindfulness không chỉ giúp ta kiểm soát hơi thở hay cảm xúc, mà còn dạy ta cách hiện diện trọn vẹn trong từng khoảnh khắc - để sống, chứ không chỉ tồn tại.

Mindfulness là nghệ thuật sống trọn vẹn trong hiện tại giúp ta lắng lại giữa nhịp sống vội, để thật sự sống, chứ không chỉ tồn tại - Ảnh: Internet

Khi tâm trí bị “đa nhiệm” kéo đi

Bạn có bao giờ vừa ăn vừa lướt điện thoại, vừa làm việc vừa nghĩ đến deadline, hay đang nghỉ ngơi mà đầu óc vẫn quẩn quanh những việc chưa hoàn tất? Đó chính là biểu hiện của tâm trí "đa nhiệm”, một trạng thái khiến chúng ta liên tục di chuyển giữa các suy nghĩ, nhưng hiếm khi thật sự có mặt trong giây phút hiện tại.

Trái với suy nghĩ phổ biến rằng “đa nhiệm” là dấu hiệu của năng suất cao, bộ não con người thực ra không được thiết kế để xử lý nhiều việc cùng lúc. Mỗi khi ta chuyển từ việc này sang việc khác, não phải tiêu tốn năng lượng để “khởi động lại” khả năng tập trung, khiến hiệu suất giảm sút mà cảm giác mệt mỏi lại tăng lên. Các nghiên cứu thần kinh học chỉ ra rằng việc duy trì trạng thái chú ý phân tán trong thời gian dài có thể làm tăng hormone căng thẳng (cortisol) và khiến tâm trí rơi vào tình trạng quá tải.

Trong bối cảnh đó, mindfulness hoạt động như một nút tạm dừng tinh thần cho phép ta dừng lại, hít thở, và đưa sự chú ý quay trở về với hiện tại. Khi tập trung vào một việc duy nhất, dù là uống một tách trà hay hoàn thành một công việc, ta không chỉ làm tốt hơn mà còn cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của khoảnh khắc đang sống. Thoát khỏi guồng quay ấy thực ra không phải là điều xa vời. Đôi khi, chỉ một hơi thở sâu, một bữa ăn chậm, hay vài phút lặng yên giữa ngày cũng đủ để ta đưa tâm trí trở về với hiện tại.

Tag: Mindfulness Bình yên Bí quyết sống