“Nữ tiến sĩ” dù học hành căng thẳng nhưng không quên nuôi dưỡng ý chí khởi nghiệp

Được biết sau mùa một của chương trình Future For Women (Hỗ trợ Phụ nữ khởi nghiệp) thành công và chị đang khởi động để mùa 2, xin chia sẻ một chút cơ duyên nào để chị “khởi nghiệp” bằng một tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp như vậy?

Trần Thị Ngọc Trân: Thực ra, nếu mà nói, khởi nghiệp từ những năm 2000 khi còn là sinh viên ngành ngôn ngữ Anh tại Đại học Xã hội và Nhân văn TPHCM, với việc bán thiệp nhưng tồn tại một năm thì tan rã. Nguyên nhân là do thiếu vốn, sản phẩm chưa chuyên nghiệp, ngoài ra, các thành viên có những “mục tiêu” khác nhau nên mọi thứ phải dừng lại. Tuy nhiên, cũng chính vì thất bại trong lần khởi nghiệp lần đầu ấy, tôi mới nhận ra, mình chưa trang bị đầy đủ những kiến thức để có thể khởi nghiệp thành công vì ngành học là ngôn ngữ.  Một lý do nữa là từ phía gia đình khi muốn tôi có sự ổn định cuộc sống vì mình phụ nữ mà.

Ms. Trần Thị Ngọc Trân

Song, việc mong muốn khởi nghiệp không thoát khỏi tâm trí của tôi. Khoảng 10 năm trước, tức là vào năm 2009 tôi được học một khoá học về khởi nghiệp tại East West Center, Hawaii, Mỹ. Khoá học không chỉ được học về khởi nghiệp, lãnh đạo khởi nghiệp mà còn được tiếp xúc với nhiều mentor, được tham quan nhiều mô hình khởi nghiệp ở Mỹ. Từ đó, tôi bắt đầu nung nấu những ý tưởng để khởi nghiệp, trong đó, tôi nhận ra nếu bản thân mình tiếp xúc sớm với một  chương trình đào tạo bài bản như khoá học này thì chắc cuộc đời sẽ khác đi nhiều. Nhưng cũng phải 10 năm sau, tôi mới được thai nghén để ra mắt Future For Women (Hỗ trợ Phụ nữ khởi nghiệp). Thật may, chương trình này được nhiều người chia sẻ, và may mắn là được tài trợ của Lãnh sứ quán Mỹ.

Dù triển khai mùa đầu không được thuận lợi do Covid 19 nhưng cuối cùng vẫn gặt hái được một số thành công nhất định. Và việc ra mắt Cộng đồng khởi nghiệp trong giới nữ vào đầu tháng 5 này là một bước thành công tiếp theo của chương trình.

Trước dự án Future For Women, chị đã làm gì? Và những kiến thức, kinh nghiệm ấy đã giúp gì cho chị trong dự án này?

– Sau khi tốt nghiệp đại học tôi công tác tại Đại học Quốc gia TPHCM, sau đó là Đại học Fulbright Việt Nam và gần như làm việc liên quan đến giáo dục và đào tạo. Cùng với đó, tôi tham gia vào các dự án cộng đồng ở nhiều vị trí công việc khác nhau, trong đó có hướng đến cộng đồng người yếu thế như phụ nữ, em gái. Vì thế, tôi muốn làm một chương trình gì đó để giúp cho những người yếu thế có thể phát triển. Nhờ có nhiều năm làm việc trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo nên giúp tôi tạo ra một mạng lưới quan hệ đủ rộng để hỗ trợ cho công việc hiện tại của mình.

Chị có nghĩ mình đã khởi nghiệp muộn không?

– (Cười). Với tôi, không có khái niệm khởi nghiệp sớm hay muộn mà phải đúng thời điểm vì khi đã đầy đủ về kiến thức, mối quan hệ, kế hoạch thì bản thân sẽ tư tin và đủ cơ sở để khởi nghiệp thành công. Nếu sau khi học chương trình khởi nghiệp ở Mỹ về, tôi bắt tay vào khởi nghiệp nhưng chưa chắc thành công vì chưa tích luỹ đủ kinh nghiệm, kiến thức và mối quan hệ cần thiết. Chúng ta thấy một sản phẩm hay và sao chép lại mô hình mà không hiểu “insight” thì chưa chắc thành công. Insight được hiểu là sự thấu hiểu sâu sắc về nguyên nhân dẫn đến một hành động nào đó trong một bối cảnh cụ thể. Đó là lý do tại Future For Women, chúng tôi không phân biệt độ tuổi của người tham gia miễn là trên 18 tuôi.

Khởi nghiệp là một cụm từ khá hấp dẫn và có phần “ma lực” đối với nhiều người, không chỉ riêng các bạn trẻ mà cả những người trung niên nhưng cũng không có ít khó khăn, trong đó, các thống kê không đầy đủ cho thấy hơn 90% là thất bại. Mặc dù tỷ lệ đó khá cao nhưng có rất nhiều vẫn hào hứng, ấp mủ khởi nghiệp. Tại sao?

Một lần tôi đọc được câu của tác giả quyển Cha giàu, Cha nghèo Robert T. Kiyosaki với nội dung như sau: Ai cũng có nói về rủi ro hết nhưng người khởi nghiệp chỉ nhìn thấy phần thưởng. Người Việt Nam rất thích khởi nghiệp và mới đây có khảo sát đại dịch có là cơ hội cho khởi nghiệp hay không, phần lớn câu trả lời là “Có”.

Về mặt bản thân, tôi nghĩ rằng, mỗi người đều có nhu cầu tìm ra ý nghĩa cuộc sống và lý do để sống, trong khởi nghiệp cũng vậy. Tại Future For Women, tôi luôn hỏi những bạn nữ muốn tham gia rằng, lý do gì bạn muốn khởi nghiệp? Có phải làm điều bạn đam mê, để kiếm tiền, làm điều đó bạn giỏi hay khởi nghiệp vì mang lại lợi ích cho những người khác? Và nếu câu trả trả lời động lực khởi nghiệp là giao thoa của bốn điều trên thì đó là thời điểm để bắt đầu.

Chúng ta tạm coi chương trình Future For Women là một dự án khởi nghiệp. Trong ba nhân tố tạo thành một dự án thành công là nguồn vốn, nhân lực và mối quan hệ. Theo chị, nhân tố nào là quan trọng nhất?

– Cả ba yếu tố đều quan trọng nhưng theo tôi, yếu tố đều tiên là con người (nhân lực) vì nó bao gồm những thứ như kinh nghiệm, kiến thức… là cơ sở để thành công và người có kinh nghiệm thì sẽ nhìn thấy cơ hội tốt hơn và quản lý rủi ro cũng tốt hơn. Ngoài ra, vốn xã hội (những mối quan hệ) là một yếu tố không kém phần quan trọng trong thành công của người khởi nghiệp. Chính những mối quan hệ này có thể giúp người khởi kêu gọi nhà đầu tư, có thể tiếp cận thị trường. Tuy nhiên, vẫn có người thành công với hai yếu tố nhân lực và mối quan hệ.

Các thành viên mentor và metee tham Future For Women mùa 2 tại buổi gặp mặt vào cuối tháng 7/2022. Ảnh: Nhân vật cung cấp 

Như bản thân tôi, vốn học ngôn ngữ Anh, lúc đầu muốn khởi nghiệp, song không biết bám víu vào đâu để bắt đầu nhưng nhờ gần 20 năm làm việc nên tôi có thể khởi nghiệp nhờ có vốn xã hội khá tốt – tức là đã xây dựng được những mối quan hệ đủ rộng cho dự án của mình thành công. Ngoài ra, yếu tố nữa là động lực bên trọng cũng ảnh hưởng đến thành công của một người, đặc biệt là phụ nữ.

Gia đình chị phản ứng như thế nào khi chị bỏ sự ổn định để khởi nghiệp?

Nếu nói gia đình đồng ý 100% thì chưa có nhưng gia đình tôi đã bị thuyết phục, một phần người thân nhìn thấy tôi đã trích luỹ đủ các yếu tố cần và đủ để có thể khởi nghiệp lần này. Dĩ nhiên, gia đình vẫn lo khi tôi bỏ ra thời gian quá nhiều cho dự án quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ. Thú thật, từ ngày bắt đầu dự án này tôi không có thời gian cho bản thân vì lịch công việc dày đặt nhưng tôi rất vui.

Cho nên với tôi, khởi nghiệp không phải sớm hay muộn mà khi đã tích luỹ đầy đủ các yếu tố về con người, vốn xã hội thì bạn có thể bắt đầu.

Tại sao chọn khởi nghiệp giáo dục?

– Ngày từ đầu, tôi chọn giáo dục vì yếu tố gia đình. Ba tôi ở một vùng quê nghèo nhưng nhờ có giáo dục mà cuộc sống ông tốt hơn. Vì thế, tôi nghĩ giáo dục có thể thay đổi nhận thức, hành vi không chỉ cá nhân mà cả cộng đồng. Giáo dục cho chúng ta một cái móng rất chắc để xây dựng lên những điều khác, hữu ích hơn từ đây.

Theo nhiều chuyên gia, khởi nghiệp được xếp là hành vi có hoạch định thì chắc chắn có thể đào tạo được. Và từ đó họ thực hiện được ước mơ của mình, đặc biệt là phụ nữ luôn bị chi phối bởi định kiến giới, nên tôi muốn làm điều gì đó cho phụ nữ để họ có nhận thức họ – có khả năng khởi nghiệp.

Xin cảm ơn chị!

Người trong cuộc nói gì về chương trình Future For Women? 

“Ngay từ tên gọi, chương trình Future For Women đã nơi gợi mở, hun đúc và hỗ trợ phụ nữ làm chủ tương lai của mình. Tôi thật sự cảm kích khi thấy chương trình được thiết kế công phu, từ những khoá học ngắn về kế hoạch, tiếp thị, đổi mới, tài chính…để trang bị kiến thức cơ bản trong khởi nghiệp, đến các buổi nói chuyện truyền cảm hứng, Mentoring và cả những buổi cà phê online nối kết với nhau trong những ngày giãn cách. Tôi nhận thấy sự thay đổi ngoạn mục ở mentee của mình thông qua hành trình chuyên nghiệp, đầy hiệu quả và thân tình từ chương trình” Chị Trần Trâm Anh, Giám Đốc Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu (Chief Supply Chain Officer), – Tập Đoàn Coats Plc, một mentor của Future For Women.

Trinh Đặng, 28 tuổi, Nhà sáng lập Shecrets – Thương hiệu nội y thời trang dành cho phụ nữ: Tham gia Future For Women đã giúp tôi có cơ hội được học hỏi và nhận được sự hỗ trợ từ các anh chị cố vấn, diễn giả là các lãnh đạo doanh nghiệp, chuyên gia đầu ngành đến từ nhiều lĩnh vực. Ngoài ra, tôi còn có cơ hội kết nối cũng như nhận được sự đồng cảm từ các thành viên là những phụ nữ đã, đang và sắp trên hành trình khởi nghiệp. Mỗi thành viên là mỗi màu sắc riêng biệt nhưng tất cả đều mang trong mình khao khát biến những ước mơ, ý tưởng thành hiện thực. Mặc dù, Việt Nam là khu vực phát triển mạnh về khởi nghiệp với rất nhiều cộng đồng start-up nhưng chúng ta chưa có một tổ chức dành riêng cho phụ nữ khởi nghiệp. Vì vậy, được là một phần của Future For Women mùa 1 có ý nghĩa rất lớn đối với tôi. Vì thế, tôi mong rằng chương trình sẽ tiếp tục là nơi tạo dựng một bệ phóng vững chãi để phụ nữ khởi nghiệp Việt Nam được tiếp lửa và vươn mình bứt phá.

Ms Trinh Đặng. Ảnh: FBNV

Trần Thị Ngọc Trân có gần 20 năm làm việc ở vị trí quản lý và lãnh đạo tại các trường đại học hàng đầu Việt Nam, như Đại học Quốc Gia thành phố Hồ Chí Minh và Trường Đại học Fulbright Việt Nam. Năm 2020, Trân cùng với nhóm cựu sinh Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ khởi xướng chương trình Future for Women tập trung phát triển năng lực cho phụ nữ có ý định hoặc mới khởi nghiệp, và được sự tài trợ của Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Thành phố Hồ Chí Minh. Kể từ năm 2021, Ngọc Trân đồng sáng lập doanh nghiệp xã hội ForGood Vietnam, tiếp tục triển khai chương trình Future for Women với sự hỗ trợ của quỹ Echidna Giving.

Bên cạnh đó, cô hiện đang giữ vai trò Cố vấn ở Tổ chức Tài chính Quốc tế (International Finance Corporation) thuộc Nhóm Ngân hàng Thế giới (World Bank Group). Ngọc Trân có bằng Thạc sĩ Quản lý Giáo dục của Đại học RMIT (Úc), và hiện là nghiên cứu sinh chuyên ngành Lãnh đạo của Đại học Andrews (Hoa Kỳ). Cô cũng là học giả quốc tế của những tổ chức và chương trình uy tín như Viện Brookings (Hoa Kỳ), Hubert H. Humphrey Fellowship (Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ), East West Center (Hoa Kỳ), và NUFFIC (Chính phủ Hà Lan).