Triển lãm ‘Gốm cổ Bát Tràng’: Chuyến du hành thời gian qua lịch sử Việt Nam

Lịch sử hình thành và phát triển của gốm Bát Tràng

Có nguồn gốc từ thế kỉ XIV, gốm Bát Tràng đã tồn tại hàng trăm năm và được lưu truyền từ thế hệ này sang thể hệ khác. Gốm Bát Tràng được xem là tinh hoa văn hóa dân tộc bởi lẽ nó đại diện cho sự hòa quyện giữa nghệ thuật và kỹ năng làm gốm truyền thống của người Việt Nam.

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, gốm Bát Tràng trải qua nhiều giai đoạn cũng như chịu nhiều sự ảnh của của các triều đại và các thời kỳ lịch sử khác nhau. Trong thời kỳ Trần – Lê, gốm Bát Tràng được sản xuất chủ yếu cho nhu cầu gia đình và tôn giáo. Trong thời kỳ nhà Lê Sơ (1428-1527), Bát Tràng trở thành nguồn cung ứng gốm sứ chính cho triều đình với các sản phẩm như bát đĩa, chén chấm, lọ hoa và đèn lồng. Tuy nhiên, theo Bảo tàng lịch sử quốc gia Việt Nam, đến thế kỉ XVIII, sự biến động lịch sử quốc tế và trong nước đã khiến nhiều trung tâm xuất khẩu gốm dần dần lụi tàn. Mặc dù chịu nhiều sự ảnh hưởng nhưng gốm Bát Tràng vẫn mạnh mẽ vươn lên do có thị trường tiêu thụ rộng rãi trong nước.

Từ thế kỉ XVIII, tình hình trong nước, khu vực và quốc tế có nhiều biến động. Ở giai đoạn này, gốm Bát Tràng phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó, khó khăn lớn nhất là thị hiếu của giới thượng lưu dần chuyển sang gốm sứ Trung Quốc. Có lẽ vì vậy mà bên cạnh những đề tài truyền thống, gốm Bát Tràng xuất hiện thêm các đề tài du nhập từ bên ngoài theo các điển tích Trung Hoa như “Ngư ông đắc lợi”, “Tô Vũ chăn dê” hay “Tam quốc chí”,… Tuy nhiên, bằng sự khéo léo cũng như kỹ thuật điêu luyện của mình, các nghệ nhân làm gốm Bát Tràng vẫn thể hiện được các đề tài được du nhập bằng thủ pháp truyền thống, giữ vững nét đặc trưng và riêng biệt của gốm Bát Tràng.

Triển lãm trưng bày chuyên đề “Gốm cổ Bát Tràng”

Triển lãm trưng bày chuyên đề “Gốm cổ Bát Tràng” diễn ra gồm 4 phần: Lịch sử hình thành, gốm Bát Tràng thế kỷ XIV, gốm Bát Tràng thế kỷ XV – XVIII và gốm Bát Tràng thế kỷ XIX – XX.

Tại không gian triển lãm, các tác phẩm gốm cổ Bát Tràng được trưng bày như vẽ nên một câu chuyện lịch sử và bóng dáng của người nghệ nhân với những tâm tư, tình cảm gửi gắm vào từng tác phẩm.

Dạo quanh triển lãm, công chúng có thể thưởng thức tinh hoa nghề gốm ở nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau từ gốm men trắng, men ngọc, men nâu; thạp, chậu, chân đèn gốm hoa nâu và bát, đĩa, lọ gốm tiền men lam ở nửa cuối thế kỷ XIV đến gốm sứ thế kỉ XV – XVIII.

Chuyên đề “Gốm cổ Bát Tràng” sẽ được trưng bày tại Bảo tàng lịch sử quốc gia Việt Nam đến tháng 09/2023. Thông qua chuyên đề được trưng bày lần này, công chúng có cái nhìn sâu sắc hơn về các giá trị văn hóa truyền thống nói chung và gốm Bát Tràng nói riêng, để từ đó ngày càng trân trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử dân tộc.